New York, 1939
Dinsdag 4 juli 1939, een hete, vochtige Onafhankelijkheidsdag in New York City. Ver weg, aan de overkant van de Atlantische Oceaan, leek Europa voor de tweede maal in een generatie nog eens in galop op een volledige oorlog af te stevenen, maar hier in Amerika, het land van de vrijheid, leek de groeiende crisis ver verwijderd. De meeste mensen in de Verenigde Staten hadden na tien jaar bittere depressie ruimschoots genoeg aan hun eigen zorgen. Er waren weliswaar tekenen van herstel, maar die tekenen waren er drie jaar daarvoor ook geweest, en toen was er een volgend dal. De eerste zorg van Amerikanen was werk vinden en brood op de plank, en niet verwikkeld raken in wat er daar in de oude wereld gebeurde. Hoe dan ook: velen in de VS behoorden tot de eerste of tweede generatie Europese Amerikanen en hadden de reis over de Atlantische Oceaan gemaakt met een doel, en voor de meerderheid van hen was dat doel: ontsnappen naar een beter leven. Amerika leek een land vol mogelijkheden, een land van vrede, en het was, ondanks de pijn van de recessie, verreweg het modernste en progressiefste land ter wereld. Europa, met haar geschiedenis van despoten en oorlogen, hongersnood en pest, was een heel ander deel van de wereld. En nu was het gekibbel aan de overkant van de Atlantische Oceaan dus begonnen aan een volgende ronde. Laten ze het maar zelf uitvechten; er waren wel andere zaken om over na te denken dan een krankzinnige met een mallotig snorretje.

In de beroemde Mayo Clinic in Rochester, Minnesota, ontdekte men op zijn zesendertigste verjaardag, 19 juni, dat hij leed aan een zeldzame degeneratieve ziekte, amyotrofische laterale sclerose. Zijn levensverwachting was nog ongeveer drie jaar, als hij geluk had.

In het publiek bevond zich de veertienjarige John E. Skinner uit New Brunswick aan de overkant van de Hudson in New Jersey. Hij was zelf een enthousiaste en veelbelovende jonge honkballer en een fan van de Yankees en hij was door een vriend van zijn vader meegenomen om Gehrig voor het laatst te zien. Wat hem het meest had geschokt was de verandering in het uiterlijk van de grote slagman. Gehrig was een grote man geweest maar leek nu wel gekrompen: zijn beroemde shirt met nummer 4 hing slap om zijn schouders en zijn broek plooide lelijk om zijn middel.
‘Voordat de plechtigheid begon,’
…zei Skinner,
‘stelde je je voor hoe Gehrig de bal het stadion uit knalde, maar nu, nu je zag hoe hij zich overeind moest trekken om uit de dug out te komen, dat was erg treurig.’
Terwijl er toespraken werden gehouden en cadeaus overhandigd stond Gehrig daar, zijn pet in zijn hand ronddraaiend en ongemakkelijk kijkend. Uiteindelijk was het de beurt aan de stille man om enkele woorden te zeggen. De menigte scandeerde zijn naam en applaudisseerde toen hij naar de microfoon stapte. Terwijl hij zijn keel schraapte zweeg hij, zijn handen ongemakkelijk op zijn heupen, zijn hoofd gebogen. ‘De afgelopen twee weken,’ zei hij, ‘hebt u kunnen lezen over een tegenvaller.’ Hij pauzeerde en voegde er toen aan toe: ‘Vandaag beschouw ik mezelf als de gelukkigste man ter wereld.’ De tijd die hij had gehad, de spelers met wie hij had gespeeld, het gezin dat hij had. ‘Ik heb werkelijk geluk gehad,’ zei hij.
Achter John Skinner stonden twee enorme kerels te huilen als baby’s. ‘Ze waren […] echt ontroerd,’ zegt Skinner. ‘Het was een ontroerende ervaring.’ Het was een toespraak waaruit nederigheid en moed spraken, van een sportheld die blijk gaf van verbazingwekkende lef tegenover een hard lot. Voordat de aanstaande oorlog zou uitbreken zou John Skinner zelf iets van die moed nodig hebben. Hetzelfde gold voor miljoenen andere Amerikanen – maar dat konden ze niet weten op die hete zomermiddag in New York.
Delabrook, VS

Zijn dood zou een enorme klap zijn voor de president, die een sterke band had met deze magere, ziekelijke man met zijn messcherpe gevatheid, dynamische organisatorische vermogens en geslepen oordeel. Sinds kortere tijd was FDR, zoals de president bekendstond, Hopkins gaan inzetten in een andere rol. De dreigende oorlog in Europa was dan misschien niet het eerste wat de meeste Amerikanen bezighield, maar het nam nu zeker wel een centrale plaats in het denken van de president in, en dat was al een tijdje het geval. Hij begreep dat Amerika instinctief isolationistisch ingesteld was en was daar zelf ook sterk toe geneigd. Maar toen de Fransen en Britten de voorgaande herfst in München aan de eisen van Duitsland hadden toegegeven en het Duitstalige Sudetenland in Tsjechoslowakije hadden afgestaan, was hij meer gaan nadenken over de veiligheid van Amerika zelf. Een conflict in Europa had hem steeds waarschijnlijker geleken, maar hoewel velen in Washington veronderstelden dat Amerika niets zou overkomen terwijl Europa ten oorlog trok, wist FDR dit niet zo zeker, vooral niet in een tijd waarin de luchtmacht een steeds belangrijker rol ging spelen.

Een struikelblok was echter de Neutraliteitswet van 1937, die een embargo inhield op de verkoop en verscheping van wapens naar welk oorlogvoerend land ook, of het nu om agressieve dictaturen of bevriende democratieën ging. Groot-Brittannië kon bijvoorbeeld de bepalingen omzeilen door bestaande fondsen in de VS te gebruiken en de goederen met zijn eigen schepen vanuit Canada te vervoeren, maar het leed geen twijfel dat intrekking van de wet duidelijk zou maken wat de bedoelingen waren en een waarschuwingsschot zou zijn voor nazi-Duitsland.
Het wetsvoorstel tot intrekking van de Neutraliteitswet was de maand daarvoor in het Huis van Afgevaardigden ingediend, en op 30 juni was er een in elkaar geflanst halfbakken amendement aangenomen. Nu, terwijl Harry Hopkins en zijn dochter Diana en zijn zoons Robert en Stephen zich bij de president op zijn jacht voegden, wachtten ze op de uitspraak van de Senaat.
Het antwoord kwam een paar dagen later, op 11 juli. Het embargo zou gehandhaafd blijven, maar de bepalingen aangaande betaling en transport zouden eruit worden gehaald. Voortaan mochten Amerikaanse schepen vrijelijk handelen als het tot een oorlog zou komen. En wat een volledige intrekking van de wet betrof, welnu, die werd uitgesteld tot de volgende zitting, in 1940. Het was wat een commentator noemde,
‘een negatief compromis tussen isolationisme, collectieve veiligheid, Washingtonse verhitte geesten en politiek gedoe.’

Rome, Italië
Ver weg, overzee, in Rome, spande de Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken, Galeazzo Ciano, graaf van Cortellazo en Buccari, zich juist tot het uiterste in om zich te verzoenen met het feit dat een van zijn naasten al dood was. Zijn vader, admiraal Costanzo Ciano, een zeer gedecoreerde held uit de Eerste Wereldoorlog, was op 26 juni overleden, enigszins onverwacht en pas drieënzestig jaar oud. Zijn zoon was diepbedroefd. Het bericht, schreef hij in het langste verslag in zijn dagboek, had hem diep geschokt.
‘Het was een zware slag voor me, fysiek en mentaal,’
…noteerde hij.
‘Ik had het gevoel dat er iets uit mijn lijf was weggerukt. Pas op dit moment, na een leven van zesendertig jaar, besef ik hoe werkelijk en diep en onverwoestbaar bloedbanden zijn.’

‘Hij kan dan Führer zijn zoveel hij wil,’
had Ciano opgetekend,
‘…maar hij herhaalt zichzelf voortdurend en verveelt zijn gasten.’
Boek: Oorlog in het Westen – James Holland
Meer Tweede Wereldoorlog