Op je strepen gaan staan – Herkomst en betekenis

Wie op zijn strepen gaat staan, laat overduidelijk niet met zich piepelen. De persoon in kwestie houdt voet bij stuk en laat zich niet overhalen tot een andere mening. Hij (of zij) wil zijn ongelijk niet toegeven en waarom zou hij ook? Hij heeft immers gelijk! Waar komt deze uitdrukking, die nog altijd veelvuldig wordt gebruikt, eigenlijk vandaan?

De strepen in deze uitdrukking verwijzen naar de rangtekens op (militaire) uniformen die vaak weergegeven worden met strepen en duidelijk maken hoe hoog een bepaald persoon in de hiërarchie staat. Over het algemeen geldt: hoe meer strepen, hoe belangrijker de persoon. Op het politie-uniform worden veel rangen bijvoorbeeld ook weergegeven met strepen:

• Eén streep – Aspirant / student
• Twee strepen – Surveillant
• Drie strepen – Agent
• Vier strepen – Hoofdagent

De strepen zijn tegenwoordig te vinden op de schouders van politiemensen. Er zijn overigens ook verschillende politie-rangen, waaronder die van inspecteur, die met symbolen weergegeven worden. In het geval van de inspecteur wordt bijvoorbeeld een kroon gebruikt. Ook in het leger wordt veel met rangonderscheidingstekens gewerkt en in sommige gevallen ook met strepen.

Gezag

De uitdrukking ‘op je strepen gaan staan’ geeft dus eigenlijk aan dat iemand zijn of haar rang laat gelden. De persoon in kwestie is van mening dat er vanwege de hogere rang (weergeven in streepjes) in een bepaalde discussie dus geen bakzeil gehaald hoeft te worden en dat er alle reden is het gezag te laten gelden. Personen met een lagere rang moeten maar gewoon naar de ‘baas’ luisteren. In de algemene spreektaal wordt de uitdrukking vaak gebruikt om aan te geven dat een persoon iets heel graag wil en (koppig) vasthoudt aan een bepaalde visie.

Een streepje voor hebben

Gerelateerd is de zegswijze ‘een streepje voor hebben’ (vroeger ook wel: ‘een schreefje voor hebben’). Hiermee wordt aangegeven dat iemand meer mag dan een ander en daarom bijvoorbeeld minder snel straf krijgt. Taalkundige F.A. Stoett schreef over de herkomst van deze uitdrukking in zijn bekende werk Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925) het volgende:

Ontleend aan het eene of andere spel, waarbij men een bepaald aantal streepjes moet hebben, om het te winnen; krijgt iemand nu een streepje vóór, dan verkeert hij in gunstiger omstandigheden.

Net als andere taalkundigen ziet Stoett hier dus geen verband met de rangonderscheidingstekens op uniformen.

Overzicht van historische uitdrukkingen en gezegden

Bronnen ▼