“Je Pappenheimers kennen” – Herkomst van de uitdrukking

De uitdrukking ‘Ik ken mijn pappenheimers’ is al eeuwenoud. Het betekent zoveel als: ik weet over wie ik het heb, ik ken mijn mensen, ik weet wat voor vlees ik in de kuip heb. Waar komt de uitdrukking ‘Ik ken mijn pappenheimers’ vandaan?

Dertigjarige Oorlog: generaal Zu Pappenheim

‘Ik ken mijn pappenheimers’ is afkomstig uit het toneelstuk Wallensteins Tod uit 1799. Dit toneelstuk gaat over de Dertigjarige Oorlog (1618-1648).

Graaf Gottfried Henrich zu Pappenheim (1594-1632) was een van de aanvoerders tijdens de Dertigjarige Oorlog. Zijn cavaleriesoldaten speelden een rol in het toneelstuk. De auteur van het toneelstuk was de beroemde Duitse intellectueel Friedrich von Schiller (1759-1805), die zijn sporen in de geschiedenis heeft verdiend als toneelschrijver, filosoof en dichter.

De pappenheimers…

In het toneelstuk stond vooral baron Wallenstein centraal, een andere legeraanvoerder gedurende de Dertigjarige Oorlog. Deze generaal Wallenstein kreeg beschuldigingen naar zijn hoofd geslingerd als zou hij een verrader zijn die heulde met de vijand. Zu Pappenheim daarentegen had Wallenstein al twee keer tijdens een veldslag geholpen en vertrouwde Wallenstein volledig. Zu Pappenheim sprak Wallenstein en verzekerde hem dat hij Wallenstein een betrouwbare generaal vond en dat ze zijn troepen zouden blijven steunen.

De dankbare Wallenstein riep vervolgens enthousiast uit:

“Daran erkenn’ ich meine Pappenheimer!” (‘Daaraan herken ik mijn pappenheimer’, ofwel: zo ken ik je!)

Ik ken mijn Pappenheimers

De uitdrukking ‘Ik ken mijn pappenheimer’ is niet per se negatief geladen. Het gezegde wordt dikwijls vertederd of vergoelijkend gebruikt. Bijvoorbeeld in deze uitspraak:

“Ja, de kinderen zijn een beetje druk. Maar ik ken mijn pappenheimers: na een potje voetbal zijn ze vaak lekker rustig.”

Ten slotte wordt de uitdrukking ook wel eens ironisch gebruikt. Als moeder aan vader vraagt of Jan en Gerard hun huiswerk wel gemaakt, kan het antwoord van vader luidden:

“Nou… ik ken mijn pappenheimers.”

Dan weet je dat het werk niet is gedaan…

~ Redactie

Boek: Taal top 100 – Onze Taal

Bronnen ▼