Ontdekking van de door de zee verzwolgen stad Pavlopetri

De resten van de onder de golven verdwenen stad Pavlopetri bevinden zich nabij het Griekse eiland Elafonissos ten zuiden van de kust van Laconië in de Peloponnesos. De verzonken stad die nauwelijks op vier meter diepte op de zeebodem rust, wordt beschouwd als één der oudste ter wereld en is uniek omwille van de uitzonderlijke goede staat waarin de gebouwen en woonhuizen verkeren. Een kijk op deze tot de verbeelding sprekende archeologische site:

Pavlopetri, de verloren gewaande stad

Het was de Griekse geschiedschrijver Strabo (ca. 60 v.Chr.-25 na Chr.) die voor het eerst in één van zijn geschriften melding maakte van de verdwenen stad. Ook de vermaarde periegetes¹ Pausanias verwees in zijn bekend geraakt naslagwerk, “Beschrijving van Griekenland” daterend uit de tweede eeuw van onze jaartelling, naar Pavlopetri. Nadien was het wachten op de in Istanboel geboren geoloog Fokion Negris (1846-1928) die in 1904 de site uitvoerig beschreef. De Griekse autoriteiten beschikten op dat ogenblik echter niet over voldoende financiële middelen om verder onderzoek uit te voeren en Pavlopetri verzonk opnieuw in de vergetelheid. Pas in 1967 wekte de stad weer belangstelling op toen de Britse marine-archeoloog Nicholas Flemming de verzwolgen site herontdekte. Flemming was hiermee niet aan zijn proefstuk toe. Enkele jaren voordien leidde hij al een team van onderzoekers die de onder water verdwenen stad Apollonia voor de kust van Cyrenaica (in het huidige Libië) in kaart bracht.

De opeenvolgende onderwaterexpedities

Vergezeld van een team archeologen van de universiteit van Cambridge keerde Flemming in 1968 terug naar de onderwaterstad. Afgaande op hun eerste bevindingen werd aangenomen dat de stad gesticht werd in de Myceense periode (ca. 1600-1000 v.Chr.). Uit latere studies van onder meer teruggevonden potscherven en ander huisraad bleek evenwel dat de site reeds bewoond was in het begin van de vroege bronstijd (ca. 3000-2100 v.Chr.) en vermoedelijk rond 1000 v.Chr. door een aardbeving of het rijzen van de zeespiegel onder water verdween.

In 2009 werd door het Griekse ministerie van antiquiteiten in samenwerking met een ploeg archeologen en wetenschappers van de universiteit van Nottingham een tweede expeditie op touw gezet. Bedoeling was de negenduizend vierkante meter grote site met behulp van de jongste sonartechnieken driedimensionaal in kaart te brengen. Algauw kwamen de onderzoekers tot de vaststelling dat de stad eigenlijk veel uitgestrekter was dan aanvankelijk verondersteld. Grote delen van de site bleken namelijk door de werking van de golven in de loop der tijden bedekt te zijn geraakt met een laag zand. Het resultaat van de sonarmapping overtrof dan ook alle verwachtingen. Zo bleek de stad over een uitgebreid stratenpatroon te beschikken. En zich baserend op het talrijk teruggevonden Minoïsch aardewerk, de pakhuizen en zelfs resten van wat eens een imposante megaron² was, werd het voor de archeologen duidelijk dat de site indertijd een belangrijke tussenstop moest zijn geweest op de handelsroutes van de zeevolkeren uit het Middellands Zeebekken. Verder deed het groot aantal woonhuizen, waarvan sommige een verdieping hadden, en de vele ontdekte graftombes de onderzoekers besluiten dat de stad op het hoogtepunt van haar bloei bewoond werd door om en bij een honderdtal families.

BBC-documentaire: City Beneath The Waves – Pavlopetri

https://www.youtube.com/watch?v=JAdwADZorso

Begin 2011 greep een derde onderwaterexpeditie plaats. Pavlopetri was intussen door een bijna één uur durende BBC documentaire, “City Beneath the Waves”, bekend geraakt bij het grote publiek. Eén van de neveneffecten daarvan was dat de site te maken kreeg met een golf van toeristen en souvenirjagers. Om de onderwaterstad te behoeden voor verdere schade werd het nog op de zeebodem aanwezig aardewerk samen met andere artefacten ondergebracht in het nabijgelegen archeologisch museum van Neapolis Lakonias en dat van Pylos.

De site zelf werd toegevoegd aan de lijst van het “World Monuments Fund” en in haar geheel beschermd door de UNESCO. Deze had reeds in 2001 in haar statuten bepaald dat alle onderwatersporen van een menselijke aanwezigheid die honderd jaar of ouder waren, de facto behoorden tot het cultureel patrimonium en erfgoed van de mensheid. Hopelijk is dit alles voldoende om het behoud van deze opmerkelijke archeologische parel te verzekeren…

~ Rudi Schrever
[email protected]

Ook interessant: Reimerswaal, een verdronken stad
…of: Atlas van verdwenen steden
Overzicht van boeken over de Oude Grieken en (Oud) Griekenland

Noten