Philip Sclater (1829-1913) en het verdwenen continent Lemurië

De Engelse jurist en zoöloog Philip Sclater verwierf in wetenschappelijke kringen midden negentiende eeuw grote naamsbekendheid door zijn zoö-geologische opdeling van diersoorten in verschillende regio’s en zijn theorie over het door de zee verzwolgen continent Lemurië. Het verhaal:

Sclaters jonge jaren en opleiding

Philip Ludley Sclater, zoals hij eigenlijk voluit heette, werd op 4 november 1829 geboren in een vrij welstellend gezin in Wootton St-Lawrence, een dorpje in het Engelse graafschap Hampshire. Al op jonge leeftijd raakte hij geïnteresseerd in de natuur en alles wat ook maar van nabij of veraf met vogels te maken had. Die interesse liet hem niet los en na zijn middelbare school ging hij naast rechten ook natuurwetenschappen studeren aan het “Corpus Christi College” van de universiteit van Oxford. Daar volgde hij onder andere les bij Hugh Strickland (1811-1853), een gerenommeerde natuuronderzoeker en ornitholoog.

Een ophefmakende theorie

Na zijn studies ging Sclater om den brode een aantal jaren aan de slag als advocaat maar werd algauw een vooraanstaand lid van de “Zoological Society of London”, een organisatie die zich inzette voor het behoud van dieren en de bescherming van hun leefgebied. In 1858 plaatste Sclater zich in de kijker door een artikel te publiceren waarin hij de Aarde onderverdeelde in zes zoö-geologische gebieden die hij de Palearctische, Ethiopische, Australaziatische, Indiase, Nearctische en Neotropische regio’s noemde. Om de gelijkenissen te verklaren van fossielresten die zowel op Madagaskar als in India waren teruggevonden, ontwikkelde hij de theorie van het in zee verdwenen continent Lemurië dat volgens hem in een ver verleden tussen beide continenten als een soort landbrug had gefungeerd. De hypothese van een verloren gegaan continent werd al vlug door sommige theosofische en esotorische bewegingen gretig aangegrepen om de meest wereldvreemde stellingen te verkondigen, waardoor Sclaters theorie omgeven werd met een mystieke sluier.

Het theorema rond het door de zee verzwolgen continent Lemurië kwam in juli 1915 voor het eerst op losse schroeven te staan toen de Duitse geofysicus Alfred Wegener (1880-1930) in een artikelreeks getiteld: “Die Entstehung der Kontinente und Ozeane”, (vertaald naar het Nederlands: “Het ontstaan van de continenten en oceanen), zijn theorieën over de platentektoniek en de continentale drift uiteenzette. Volgens Wegener bestond vele miljoenen jaren geleden de landmassa op Aarde immers uit slechts één supercontinent Pangea genaamd, dat tijdens het midden van het Mesozoïcum, circa 175 miljoen jaar geleden, door de werking van tektonische platen uiteen dreef. Wegeners theorie over het ontstaan van de continenten verklaarde daarmee op ondubbelzinnige wijze de gelijkenissen tussen de levende organismen en diersoorten in de verschillende delen van de wereld en weerlegde daarmee Sclaters ideeën over het bestaan van Lemurië. Later geologisch onderzoek bevestigde dat er geen geografische formatie onder de Indische Oceaan bestaat die wijst op de aanwezigheid van een vroegere landbrug of continent tussen Madagaskar en India.

Ondanks alles inspireerde het zogenaamde verloren gegane Lemurië nog lang tal van romanschrijvers en cineasten. Zo realiseerde in 1935 de Amerikaanse filmregisseur Harry Revier (1890-1957) “The Lost City”, een twaalfdelige sciencefiction filmserie waarin de laatste overlevende Lemuriër de wereldheerschappij probeert te grijpen.

Hoe het Sclater verder verging

Met het publiceren van zijn ophefmakende theorie verwierf Sclater tot ver buiten de landsgrenzen grote faam in wetenschappelijke kringen. In 1875 werd hij verkozen tot voorzitter van de zoölogische afdeling van de “British Association for the Advancement of Science”, een genootschap dat ijverde voor de promotie en ontwikkeling van de diverse wetenschappelijke domeinen. Zijn grote passie bleef echter het bestuderen van vogels. Reeds in 1859 was hij de bezieler en redacteur van “The Ibis”, een driemaandelijks tijdschrift uitgegeven door de Britse ornithologische unie, een vereniging die zich de studie van vogels over de hele wereld tot doel had gesteld. Omstreeks 1890 had Sclater meer dan negenduizend vogels verzameld die hij aan het British Museum schonk dat daarmee de grootste collectie vogels ter wereld verkreeg.

In de zomer van 1901 kende Sclater zijn “moment de gloire” toen hij van de universiteit van Oxford een eredoctoraat in de wetenschappen ontving. Philip Sclater, de man die de wereld verbaasde met zijn ophefmakende theorie over het verdwenen continent Lemurië kwam de 27ste juni 1913 op 83-jarige leeftijd in zijn woonst te Odiham in Hampshire te overlijden.

~ Rudi Schrever
[email protected]

Ook interessant: Pangea – Het supercontinent van Alfred Wegener
…of: Theia, de protoplaneet die het evolutieproces van de aarde veranderde