Piet Retief (1780-1838) – Een leider van de ‘Voortrekkers’

Piet Retief, een leider van de ‘Voortrekkers’, stichters van de Boerenrepublieken in Zuid Afrika, die tijdens de Grote Trek de Kaapprovincie ontvluchtten vanwege de Britse overheersing.

Piet Retief wordt in 1780 geboren in de Wagenmakersvallei (Wellington), Zuid-Afrika. Hij stamt af van de Franse hugenoten, vervolgde calvinisten die in de zestiende eeuw massaal naar Zuid-Afrika trokken. Hij start allerlei bedrijfjes, maar die zijn weinig succesvol. Wel blijkt hij over goede leidinggevende kwaliteiten te beschikken. Pas op zijn zevenentwintigste wordt hij rijk als veehouder in Grahamstown. Dat geld vergokt hij echter. In 1814 trouwt hij met de weduwe Magdalena Johanna Greyling. Het echtpaar adopteert vijf kinderen.

Eind achttiende eeuw wordt Nederland na talloze oorlogen met Engeland door de Franse troepen ingenomen en wordt de Nederlandse Verenigde Oost-Indische Compagnie failliet verklaard. In 1806 wordt de Nederlandse kolonie door Groot-Brittannië veroverd, nadat de Slag om de Blaauwberg wordt verloren. De generaals uit Nederland, wachten tevergeefs om Franse steun. Als dat niet komt geven ze zich over en annexeren de Britten het grondgebied.

Manifest

Door de vele oorlogen die de Britten voeren met inheemse stammen verliest Retief veel vee. De Britten stellen allerlei veranderingen in die de blanke boeren weinig goed doet. De Anglicaanse kerk krijgt het voor het zeggen in de kolonie en de Engels taal en andere Engelse gewoontes worden ingevoerd. Als in 1834 de slavernij wordt afgeschaft en de boeren niet worden gecompenseerd voor hun verliezen daardoor, breekt een conflict uit. Retiefs leiderschapskwaliteiten komen weer boven en hij onderhandelt tussen de boeren en de Britse machthebbers. Als dat mislukt helpt hij de boeren met de organisatie van hun verhuizing naar het noorden. Ook stelt hij in 1837 het Manifest der Emigranten-Boeren op. In dat manifest uit hij zijn onvrede over de plunderingen van inheemse groepen, de ‘oneerlijke mensen’ van de Anglicaanse kerk en pleit hij voor de slavernij ‘mits er een goede relatie wordt onderhouden tussen meester en knecht’. Ook geeft hij aan dat de boeren in vrede zullen vertrekken om op zoek te gaan naar een nieuwe plaats waar hun kinderen in alle rust kunnen opgroeien.

Dat is het startsein voor de Grote Trek, waarbij talloze Nederlandse, Duitse en Franse boeren de Oranjerivier oversteken naar het noorden. In 1837 komt hij met zijn groep boeren aan in Thaba Nchu. Daar wordt hij gekozen als leider van deze groep Voortrekkers.

De groep gaat verder noordwaarts naar het veel vruchtbaarder Natal. Daar stuit hij echter op de Zoeloe-koning Dingane. Deze is in conflict met het naburige Tlokwa-volk die zijn vee heeft gestolen en de beide mannen sluiten een overeenkomst. Retief zal de Zoeloe-koning helpen zijn vee terug te krijgen en in ruil daarvoor mag hij gebruikmaken van het gebied van de koning. Door een foutieve vertaling van de overeenkomst denken beide mannen echter dat ze door de ander wordt besodemietert. Dingane nodigt daarop Retief en zijn mannen bij hem uit voor een banket, waarbij ze hun wapens niet mee mogen nemen. Alle mannen worden vermoord door de Zoeloe-koning. Ook brengt de koning talloze andere blanke boeren om. Later dat jaar, tijdens de Slag bij Bloedrivier, nemen de boeren wraak en worden de Zoeloes verslagen.

Naamgeving

In 1883 werd een Zuid-Afrikaans dorp vernoemd naar de Piet Retief. Ook de plaats Pietermaritzburg is half naar hem genoemd (en naar een andere Voortrekkers-leider: Gert Maritz). Ook zijn er in verschillende Nederlandse plaatsen straten naar Retief vernoemd.