De Cypriotische prins Pygmalion is bekend dankzij de Romeinse dichter Ovidius. In zijn Metamorfosen beschrijft hij hoe deze beroemde beeldhouwer op een dag verliefd wordt op een van zijn eigen creaties.
Volgens Ovidius had Pygmalion vrouwen zo vaak zien zondigen, dat hij besloot nooit te trouwen. Hij was met name verbolgen over de losbandige leefwijze van de zogeheten Propetiden, vrouwen die mensenoffers brachten en zich zonder enige schroom overgaven aan vleselijke lusten. Pygmalion vond dat geen enkele vrouw hem verdiende en mooi genoeg voor hem was. In plaats daarvan stortte hij zich vol overgave op zijn werk waardoor hij zich ontwikkelde tot een vermaard beeldhouwer. Op een dag maakte hij een ivoren beeld van een prachtig meisje. Pygmalion was er meer dan trots op en keek vaak vol verrukking naar zijn eigen werk. Ovidius:
“[Hij] werd verliefd op zijn eigen creatie. Haar uiterlijk is dat van een werkelijk meisje, je zou menen dat het leefde en beroerd wilde worden, als schroom dit niet verhinderde: zoveel magie gaat schuil in de juiste kunstvaardigheid. Pygmalion is verbluft en brandt van hartstocht voor dit beeld van een lichaam; Vaak legt hij zijn hand tastend op zijn werkstuk, onderzoekend of het een lichaam is of nog ivoor en denkt dat het geen ivoor meer is.” –Metamorfosen 10:249-255 (Bron)
Pygmalion raakt volledig geobsedeerd door zijn creatie. Hij praat met het meisje, brengt haar cadeaus, omhelst haar en drukt geregeld intense kussen op haar ivoren mond. De beeldhouwer koopt gewaden voor zijn ‘geliefde’, hangt kettingen om haar nek en legt het beeld op een bepaald moment zelfs op een matras en noemt haar zijn ‘bedgenootje’. De liefde blijft vanzelfsprekend onbeantwoord, maar Pygmalion hoopt toch ooit écht met zijn creatie te kunnen leven. Als hij tijdens een feestdag ter ere van Aphrodite (Venus) een offer brengt, richt hij zich rechtstreeks tot de goden en vraagt hen of zij hem een vrouw willen schenken. Hij durft niet te zeggen dat hij “die van ivoor” wil. In plaats daarvan zegt hij: “die lijkt op mijn ivoren vrouw”.
Aphrodite hoort de prins aan, begrijpt wat hij écht wil zeggen en besluit hem tegemoet te komen. Als Pygmalion na het feest thuiskomt, legt hij zich neer op bed en kust zijn creatie. Ovidius:
“Nu scheen zij te smelten; weer kuste hij haar en beroerde ook haar borsten met zijn handen: eenmaal aangeraakt werd het ivoor zacht, legde zijn stijfheid af en en voegde zich naar zijn vingers en verzachtte zoals de was van de Hymettus soepel wordt door de zon en, bewerkt door een duim, tot vele vormen gekneed wordt en juist soepel wordt door het kneden. Terwijl hij perplex is en weifelend blij en nog vreest voor bedrog mint hij haar weer en streelt met zijn hand weer het voorwerp van zijn vurige wens: nu was het een lijf!” –Metamorfosen 10:281-288 (Bron)
De twee worden verliefd op elkaar, trouwen en geven enige tijd later het leven aan een kind: Paphos. De huidige Cypriotische havenstad zou naar hem vernoemd zijn.
Pinokkio
Vele kunstenaars en schrijvers lieten zich in de loop der tijd inspireren door het verhaal van Ovidius. De Ierse toneelschrijver George Bernard Shaw maakte in 1913 bijvoorbeeld een moderne bewerking onder de titel Pygmalion (1913). Dit toneelstuk stond weer aan de basis van de beroemde musical My Fair Lady (1956). Verder componeerde Johann Christopph Friedrich Bach (de vierde zoon van Johann Sebastian) de muziek bij een cantate over de beeldhouwer:
Ook het verhaal van Pinnokio, over de pop van houtbewerker Geppetto die tot leven wordt gewerkt, lijkt op de Pygmalion-geschiedenis te zijn gebaseerd. Bij Ovidius heeft het tot leven gewekte beeld overigens geen naam. In latere cultuuruitingen wordt zij soms echter Galatea genoemd. Johann Wolfgang von Goethe noemde haar Elise.
Pygmalion-effect
In het onderwijs en de sociologie kent men tot slot het Pygmalion-effect (ook: Rosenthal-effect). Volgens dit fenomeen kunnen onderwijzers onbewust de prestaties van hun leerlingen beïnvloeden door de verwachtingen die ze van hen hebben.
Ook interessant: Arachne – De weefster die in een spin veranderde
Meer Griekse mythologie
Overzicht van boeken over de (Griekse) mythologie
