Quetzalcoatl – God uit de Azteekse mythologie

De god Quetzalcoatl is een van de belangrijkste goden, beter gezegd: goddelijke entiteiten, uit de mythologie van de Azteken. Zijn naam kan vertaald worden als de gevederde slang of de waardevolle tweeling. Wat was dit voor een soort godheid?

Betekenis van Quetzalcoatl

De naam Quetzalcoatl is een samenvoeging van twee woorden uit het Nahuatl, de taal van de Azteken. Het eerste deel, quetzal, betekent ofwel ‘groene veer’ of ‘waardevol’. Cóatl heeft als betekenis ‘slang’ of ’tweeling’. Quetzalcoatl wordt doorgaans vertaald en visueel voorgesteld als een (groene) gevederde slang, maar betekent tegelijk ook zoiets als waardevolle tweeling. Dit beeld van een tweeling heeft te maken met het verschijnsel dualiteit dat in religie, zeker ook in de Meso-Amerikaanse religies, veel voorkomt.

De slangengod

De Azteekse Quetzalcoatl was de slangengod van de wind, mais, wijsheid en het leven. Kenmerkend voor Quetzalcoatl was zijn groene veerdos en zijn uiterlijk, dat leek op een slang of draak. De godheid stond volgens de mythe symbool voor het goede in de mens. Quetzalcoatl was een vruchtbaarheidsgod die zowel mannelijke kenmerken had (de groen veren verwijzen daarnaar), als vrouwelijke kenmerken (de duale vorm als tweeling en de symboliek van vruchtbaarheid verwijzen hiernaar).

De eerste verwijzingen naar de verering van Quetzalcoatl zijn gevonden in de stad Teotihuacan, een stad die tussen circa 500 v.Chr. en 750 na Chr. bestond en op zijn hoogtepunt een geschatte 125.000 tot 200.000 mensen telde. Hiermee was Teotihuacan op dat moment een van de grootste steden ter wereld, groter dan bijvoorbeeld het keizerlijke Rome.

Als god was Quetzalcoatl de enige godheid die een menselijke manifestatie had, in de persoon van de Tolteekse leider Topiltzin, de vorst van Tollan. Maar de godheid kon zich ook in andere mensen openbaren. In de Azteekse cultus was Quetzalcoatl een van de weinige goden aan wie geen mensenoffers gebracht werden.

Quetzalcoatl keert terug

De Azteken waren ervan overtuigd dat de god Quetzalcoatl zou terugkeren in de gedaante van een blank mens met een baard. Mocht dat gebeuren, dan zou deze persoon direct de nieuwe vorst van het Azteekse rijk worden en zouden er mooiere tijden aanbreken. De Azteekse vorst Motecuhzoma II, die begin zestiende eeuw aan de macht was, voorspelde meermalen een snelle terugkeer van Quetzalcoatl.

Op Goede Vrijdag 12 april 1519 leek de profetie van de Azteken uit te komen, toen de Spaanse conquistador Hernán Cortés met een leger aankwam bij de kust in Mexico. Een blanke man met een baard! Na aankomst begaf Cortés zich met zijn troepen landinwaarts. Toevallig de naamdag van de god Quetzalcoatl – Chiconahui Ehecatl in het jaar I-Riet (Ce-Acatl) – bereikte hij de stad Tenochtitlan. Bij de toegangsweg naar de stad ontmoette Cortés de vorst Motecuhzoma II, die een lange en indrukwekkende toespraak hield. Volgens de overlevering, wellicht een legende dus (de bronnen die het voorval vermelden zijn later geschreven), noemde Motecuhzoma II Cortés en zijn volgelingen ‘godenzonen’, afkomstig uit een ‘onbekende en mysterieuze plaats’. Cortés bood de Azteekse tlâtoani (=gebieder) Spaanse wijn en koekjes aan, maar die weigerde dit op te eten. Hij nam de lekkernijen wel aan, maar begroef ze in de Quatzalcoatltempel in Tollan, als een offer aan de god.

In hoeverre de Azteken daadwerkelijk dachten dat Cortés de manifestatie van de slangengod was, is verre van onomstreden. Volgens experts dacht een deel van de Azteekse aristocratie in elk geval dat de Spanjaarden geen goeden waren: ook zij bleken sterfelijk te zijn. Voor de Azteken brachten de Spaanse kolonisten in ieder geval weinig goeds. Hun rijk zou spoedig ten onder gaan.

Lees ook: Azteekse woorden in het Nederlands
…of: Draken: beesten van de verbeelding
Boek: De Azteken – Fiona MacDonald

Bronnen ▼