Ramadan: geschiedenis en betekenis van de vastenmaand

De ramadan is een belangrijke viering binnen de islam en één van de vijf zuilen van deze religie, verplichtingen waar moslims zich aan dienen te houden. Waar komt de islamitische traditie van de vastenmaand vandaan? Een korte geschiedenis van de ramadan.

Wat is de ramadan en waarom wordt het gevierd?

De ramadan is een heilige maand uit de islamitische jaarkalender (de negende maand) en één van de vijf verplichte zuilen van de islam. Omdat de islamitische kalender gerelateerd is aan het maanstelsel, duurt een maand volgens de islamitische kalender enkele dagen korter dan het zonnejaar. Op een jaar scheelt dit elf dagen. Hierdoor valt de ramadan lopende de tijd beurtelings in een ander seizoen, dus de herfst, winter, lente of zomer. Volgens moslims geeft deze verandering de rechtvaardigheid van Allah weer. Zo hoeft er immers niet altijd in de warme zomer – wat extra zwaar is – gevast te worden.

Wanneer de ramadan gezondheidsrisico’s met zich meebrengt – bijvoorbeeld voor zwangere vrouwen, zieken, kinderen en bejaarden – of wanneer iemand op reis is of geestelijke beperkingen heeft, is de vastenmaand niet verplicht of kan er in aangepaste vorm gevast worden of op een later moment. Ook reizigers en vrouwen die menstrueren hoeven niet altijd te vasten, maar kunnen dit later inhalen of op een andere manier compenseren.

Tijdens de vastenmaand onthouden moslims zich tussen zonsopgang en zonsondergang van eten, drinken, seksuele contacten en roken. Deze geheelonthouding heeft als doel om tot introspectie te komen. Specifiek om te focussen op Allah – via gebeden, zoals het Tarawieh gebed, en het lezen van de Koran -, aan de (hongerige of arme) medemens te denken en de waarde van voedsel te leren waarderen.

Daarnaast leert de vastenmaand de deelnemers discipline aan, net als zelfbeheersing en uithoudingsvermogen. Verder heeft de ramadan sociale voordelen voor moslims. Gedurende de vastenperiode is er een versterkt gevoel van saamhorigheid in gezinnen, families en tussen moslims wereldwijd. Volgens sommige lezingen is de vastenperiode gunstig voor de gezondheid, omdat het lichaam gezuiverd zou worden van schadelijke stoffen. Artsen wijzen er echter op dat men voor een reiniging van de darmen beter meer vezels kan eten.

De maaltijd die moslims gedurende de ramadan direct na zonsondergang nuttigen, staat bekend als de iftar-maaltijd. Een traditioneel gerecht dat Marokkanen dan eten is harira, een gebonden soep van onder andere kikkererwten, lamsvlees, uien en linzen.

Herkomst

Volgens de islam is de ramadan ingesteld door Mohammed. De vastenmaand is gerelateerd aan de zogenoemde Laylat-al-Qadr, ofwel de ‘Waardevolle Nacht’. Dit was de nacht waarin Mohammed volgens de overlevering de eerste Soera van de Koran kreeg van een engel. Als uiting van dankbaarheid stelde Mohammed hierop de vastenmaand in.

In de Koran (hoofdstuk 97) wordt in de volgende passage verwezen naar de Waardevolle Nacht:

Waarlijk, wij hebben hem neergezonden in de Waardevolle Nacht.
En wat laat jullie weten wat de Waardevolle Nacht is?
De Waardevolle Nacht is beter dan duizend maanden.
De engelen en de Geest (de engel Gabriel) dalen in haar neer
met de toestemming van hun Heer, voor elke beschikking.
Vrede heerst in deze nacht, tot aan de ochtendschemering.

Ook ziet men een relatie tussen de instelling van de ramadan en de Slag bij Badr van 17 maart 624. Mohammed en zijn driehonderd soldaten versloegen volgens de overlevering toen een leger uit Mekka van ongeveer duizend man sterk. Moslims geloven dat deze overwinning te danken was aan een engelenleger dat Mohammed bijstond. De ramadan is hierop ingesteld als een dankbetuiging voor deze bijzondere overwinning.

Afsluiting

De ramadan wordt afgesloten met een driedaags feest, de zogeheten Eid-al-Fitr (letterlijk: feest voor de terugkeer van het ontbijten), in het Nederlands ook wel bekend als het Suikerfeest, Ramadanfeest of het Kleine Feest.

Het Suikerfeest begint met een gezamenlijk gebed in de moskee. Hierna komen families samen en worden er allerlei zoetigheden gegeten (vandaar het begrip suiker, dat ook ontleend is aan het Arabisch) om het einde van de ramadan te vieren. Mannen en vrouwen hebben nieuwe kleren aan en er worden regelmatig cadeautjes uitgedeeld. Vaak wordt er tijdens het Suikerfeest ook, in een moskee of in een ruimte, naar een preek van een imam geluisterd.

Het is verder traditie om voor het eind van de ramadan een liefdadigheidsgift te doen, doorgaans in de vorm van voedsel of geld. Dit staat bekend als zakaat al-fitr (sadaqat al-fitr).

Bronnen ▼