Charles Richter (1900-1985) en zijn Schaal van Richter

In 1935 ontwikkelde de Amerikaanse natuurkundige en seismoloog Charles Francis Richter een magnitudeschaal om de kracht van aardbevingen mee uit te drukken. Deze schaal werd naar de wetenschapper vernoemd: de Schaal van Richter.

Bij elke aardbeving wordt de naam van de Amerikaan genoemd. Een aardbeving heeft bijvoorbeeld een kracht van vier op de Schaal van Richter als deze op honderd kilometer afstand nog een seismologische uitwijking van tien millimeter veroorzaakt.

Charles Richter werd op 26 april 1900 geboren in Ohio, als zoon een boer. Door de scheiding van zijn ouders verhuisde de jonge Richter in 1909 met zijn moeder naar Los Angeles. Na een studie natuurkunde aan Stanford te hebben voltooid, deed hij aan het Instituut voor Technologie in Californië (Caltech) onderzoek om te kunnen promoveren. Later, in 1952, werd Richter hoogleraar aan dit instituut.

Mede na aansporen van natuurkundige en Nobelprijswinnaar Robert Millikan ging Richter tijdens zijn promotie-onderzoek de verschillende magnitudeschalen bestuderen die op dat moment in omloop waren. Samen met zijn Duits-Amerikaanse collega Beno Gutenberg ontwikkelde Richter uiteindelijk een nieuwe schaal. De twee wetenschappers rekenden hierbij in magnitudes. De maximale sterkte van de bevingen wordt berekend aan de hand van de maximale amplitude van de registratie van de aardbeving. Richter en Gutenberg introduceerden hun nieuwe schaal in 1935.

De Schaal van Richter:

Cijfer	Beschrijving	Omschrijving
0 tot 1,9	Minuscuul	Wordt niet gevoeld door de mens, maar wel geregistreerd door seismografen. Zal nooit schade veroorzaken.
2 tot 2,9	Zeer licht	Meetbaar; wordt slechts door weinig mensen waargenomen onder gunstige omstandigheden; hoogstens enkele (zeer) lichte objecten kunnen bewegen; vrijwel nooit enige vorm van schade.
3 tot 3,9	Licht	Veel mensen nemen trillingen als van een voorbijrijdende vrachtwagen waar; tegen elkaar staande glazen rinkelen; hooguit zeer lichte schade mogelijk, zoals losse dakpannen.
4 tot 4,9	Gemiddeld	Door vrijwel iedereen gevoelde trillingen als van zwaar voorbijrijdend verkeer; vrije slinger beweegt duidelijk; deuren, glazen en borden rammelen, raamluiken klapperen; geparkeerde auto’s schommelen; lichte schade mogelijk aan bijvoorbeeld schoorstenen; in wegdek of oude en zwakke gebouwen kunnen kleine scheuren ontstaan.
5 tot 5,9	Vrij krachtig	Heftige trillingen, die door iedereen met schrik worden waargenomen; meubels bewegen; voorwerpen vallen om; klokken blijven stilstaan; schoorstenen kunnen instorten; scheuren in wegdek; lichte tot matige schade aan gewone gebouwen, zoals scheuren in stucwerk; oude en zwakke gebouwen kunnen zware schade oplopen of (gedeeltelijk) instorten; veel mensen verlaten in paniek hun huizen; over het algemeen geen sprake van levensgevaar, wel gevaar van verwondingen.
6 tot 6,9	Krachtig	Wordt door alle betrokkenen met grote schrik ervaren; ook in een rijdende auto voelbaar; paniek; mensen verlaten snel hun huizen; grote scheuren in wegdek; veel gebouwen lopen matige tot zware schade op; oude en zwakke gebouwen kunnen helemaal instorten; bomen zwaaien heen en weer als bij sterke wind; tientallen doden en gewonden mogelijk; aan de kust kunnen tsunami’s optreden; grote schade mogelijk binnen een straal van meer dan 150 kilometer.
7 tot 7,9	Zwaar	Grootschalige paniek; mensen trachten in paniek naar buiten te komen; acuut levensgevaar in veel gebouwen; alleen sterke gebouwen blijven staan; grond kan helemaal openscheuren; sommige bomen worden ontworteld; vaak honderden doden en gewonden; gas- en waterleidingen breken; gedeeltelijk catastrofale gevolgen; aan kusten grote vloedgolven mogelijk.
8 tot 8,9	Zeer zwaar	Grote verwoesting; vrijwel alle gebouwen worden onbewoonbaar of storten helemaal in; mogelijk vele duizenden doden en gewonden; bomen worden massaal ontworteld; elektriciteitspalen begeven het; acuut levensgevaar zowel binnen als buiten gebouwen; aan kusten catastrofale, tot 40 meter hoge vloedgolven mogelijk.
9 tot 9,9	Catastrofaal	Grote ramp met mogelijk totale verwoesting over duizenden kilometers; alle gebouwen storten volledig in; lokale aardschollen verschuiven; rotsen en gebergtes kunnen scheuren; honderdduizenden of zelfs miljoenen doden en gewonden mogelijk en plaatselijk zelfs volledige vernietiging van alle leven; enorme vloedgolven die mogelijk meerdere continenten zullen aantasten. Verder mogelijk: grote verschuivingen van de tektonische platen; verschijnen, verschuiven of verdwijnen van delen van landen en eilanden; vorming van nieuwe subductiezones; verandering van de nutatie of de omwentelingssnelheid van de aarde.
10,0 tot 11,9	Totaal catastrofaal	Niets blijft overeind over mogelijk vele duizenden kilometers; landschap verandert sterk; gevaar voor veel levensvormen; grote verschuivingen van de tektonische platen; landen en eilanden veranderen van plaats; verandering van de nutatie of de omwentelingssnelheid van de aarde.
12,0 en hoger	Totale verwoesting	Volledig catastrofale en zeer diep ingrijpende geografische veranderingen; gevaar voor alle levensvormen; landschap verandert volledig; maximale gevolgen voor de geografische ordening van water en land; huidige bestaande wereldkaarten zouden onbruikbaar zijn geworden.

In Europa komen aardbevingen relatief weinig voor. De meeste aardbevingen vinden plaats in het zuiden van het continent, als gevolg van botsingen van Afrikaanse en de Europese aardplaten in de Middellandse Zee. De zwaarste aardbeving ooit gemeten in Europa vond plaats op 1 november 1755 in de omgeving van Lissabon. Geschat wordt dat deze beving een kracht tussen de 8,5 en 9 op de schaal van Richter had. Er vielen tussen de 10.000 tot 100.000 slachtoffers.

De aardbeving die in Europa het meeste mensenlevens kostte vond op 28 december 1908 plaats op Sicilië. Bij deze aardbeving, met een kracht van 7,2 op de schaal van Richter, kwamen 120.000 mensen om het leven.

Zwaarste aardbeving in Nederland

De zwaarst gemeten natuurlijke aardbeving in Nederland vond plaats op 13 april 1992 bij Roermond. De beving, die plaatsvond op een diepte van zo’n zeventien kilometer, had een kracht van 5,8 op de schaal van Richter. Veel huizen en gebouwen werden door de aardbeving beschadigd en in het landschap traden landverschuivingen en oeververzakkingen op.

In het zuiden en oosten van Nederland komen ieder jaar enkele lichte aardbevingen voor, doorgaans met een kracht tussen de 2 en 3 op de schaal van Richter. Als gevolg van gaswinning kregen de provincies Groningen en Drenthe sinds 1986 enkele honderden aardbevingen voor de kiezen. Het merendeel was zeer licht. Bij Loppersum (2003) en Sappemeer (2005) werden sterkere bevingen geregistreerd. Als gevolg van bodemdaling en aardbevingen is met name in Groningen veel materiële schade ontstaan.

Schaal van Mercalli

De magnitudeschaal van Richter is veruit de bekendste schaal om de kracht van aard- en zeebevingen mee uit te drukken, maar het is zeker niet de enige. Zo is er bijvoorbeeld de schaal van De Rossi en de Forelschaal. De bekendste schaal naast die van Richter, die nog altijd wordt gebruikt, is de Schaal van Mercalli, in 1902 geïntroduceerd door de Italiaan Giuseppe Mercalli. Deze schaal, die loopt van I tot XII, beschrijft de effecten van trillingen van aardbeving op mensen, voorwerpen, gebouwen en het landschap. De schaalverdeling loopt als volgt:

Sterkte	Beschrijving
I	Niet gevoeld, slechts door seismometers geregistreerd.
II	Nauwelijks gevoeld, alleen onder gunstige omstandigheden gevoeld.
III	Zwak, door enkele personen gevoeld. Trilling als van voorbijgaand verkeer.
IV	Vrij sterk, door velen gevoeld. Trillingen als van zwaar verkeer. Rammelen van ramen en deuren.
V	Sterk, algemeen gevoeld. Opgehangen voorwerpen slingeren. Slapende mensen worden wakker.
VI	Lichte schade. Schrikreacties. Voorwerpen in huis vallen om. Lichte schade aan minder solide huizen.
VII	Behoorlijke schade. Schade aan veel gebouwen. Schoorstenen breken af. Golven in vijvers. Kerkklokken geven geluid.
VIII	Zware schade. Algehele paniek. Algemene schade aan gebouwen. Zwakke bouwwerken gedeeltelijk vernield.
IX	Verwoestend. Veel gebouwen zwaar beschadigd. Schade aan funderingen. Ondergrondse pijpleidingen breken.
X	Buitengewoon verwoestend en extreme schade. Verwoesting van vele gebouwen. Schade aan dammen en dijken. Grondverplaatsing en scheuren in de aarde.
XI	Catastrofaal. Algemene verwoesting van gebouwen. Rails worden verbogen. Ondergrondse leidingen vernield.
XII	Buitengewoon catastrofaal. Algemene verwoesting. Verandering in het landschap. Scheuren in rotsen. Talloze vernielingen.

Ook interessant: Francis Beaufort (1774-1857) – De man van de windkracht
Handig: Lijst van uitvindingen

Bronnen ▼