Sfyria, je kan ernaar fluiten

Het is een van de zeldzaamste en meest bedreigde talen ter wereld: Sfyria. Slechts zes inwoners van het piepkleine en afgelegen dorpje Antia op het Griekse eiland Evia spreken het nog. Hoewel, spreken… Sfyria kent geen woorden, maar maakt gebruik van een uitgebreid arsenaal aan fluittonen. De taal dankt zijn naam dan ook aan het woord σφυρίζω (Sfyrizo), Grieks voor ‘fluiten’.

Sfyria is feitelijk een gefloten versie van gesproken Grieks, waarin letters en lettergrepen overeenkomen met verschillende tonen en frequenties. Iedere letter heeft een eigen toon en frequentie. Gefloten berichten kunnen tot wel 4 kilometer ver reiken, dat is ongeveer tien keer zo ver als een geschreeuwde tekst kan afleggen. Best handig dus om mensen over grote afstanden te bereiken in een afgelegen gebied.

Perzische soldaten

Opmerkelijk is dat de taal pas in 1969 werd ontdekt door de buitenwereld, terwijl Sfyria al eeuwen wordt gebruikt door de inwoners van Antia. Tijdens de zoektocht naar de piloot van een gecrasht vliegtuig hoorden reddingswerkers in de vallei een reeks scherpe fluittonen. Het geheimzinnige gefluit bleek afkomstig van herders en boeren uit het dorpje Antia op de helling van het Óchi-gebergte in het zuiden van Evia. Met hun gefluit kunnen ze hele gesprekken voeren.

Over het ontstaan van Sfyria doen verschillende verhalen de ronde. Volgens sommigen is de taal afkomstig van Perzische soldaten die na de Perzische Oorlogen in de vijfde eeuw voor Christus hun toevlucht zochten in de bergen van Evia. Anderen zeggen dat het Sfyria uit de Byzantijnse tijd stamt en werd gebruikt om te waarschuwen tegen dreigend gevaar van piraten of andere belagers. En weer een ander verhaal claimt dat de fluiters uit Antia in het oude Athene als wachters op de bergtoppen werden geposteerd om te waarschuwen voor aanvallen.

Zes levende gebruikers

Wereldwijd zijn er nog ongeveer 70 geregistreerde fluittalen, het Silbo Gomero van de Canarische Eilanden is daarvan één van de bekendste. Het Sfyria is de oudste en de meest gestructureerde van deze talen. Maar de unieke fluittaal van Antia dreigt te verdwijnen. Volgens de UNESCO-wereldatlas van bedreigde talen wordt het Sfyria het meest bedreigd omdat er bijna geen levende gebruikers meer zijn.

Dertig jaar geleden woonden er zo’n 250 mensen in Antia, nu nog geen veertig. De jongeren – die de taal niet beheersen – vertrokken en de oudere generatie is achtergebleven. Er zouden nog maar zes mensen in het dorp wonen die Sfyria beheersen. En ook voor hen wordt dat steeds lastiger, want fluiten met een krakkemikkig gebit valt heus niet mee.

~ Natascha Neef – Parakalo

Overzicht van boeken over de (Nederlandse) taalgeschiedenis

Video over Sfyria