De verdwenen Sint-Ludgeruskerk bij Doornspijk

Wie langs het Veluwemeer binnendoor van Elburg naar Nunspeet rijdt, passeert ter hoogte van Doornspijk de fundamenten van een oud kerkje: de Sint-Ludgeruskerk. Begin negentiende eeuw werd deze kerk na een brand volledig afgebroken, maar tegenwoordig zijn de contouren van het voormalige godshuis weer zichtbaar.

Bekend is dat op de betreffende locatie rond het jaar 1100 al een klein tufstenen kerkje stond en dat op die plek voor die tijd al een houten kapel of kerkje heeft gestaan. Vanuit de kerk keek men destijds nog uit op de Zuiderzee. Het stenen kerkje werd in de loop der tijd steeds verder uitgebreid. Zo kreeg het gebouw in 1130 een koor een halfronde apsis en eind van diezelfde eeuw werd nog een toren bijgebouwd. In de vijftiende eeuw volgden nieuwe uitbreidingen. De Sint-Ludgeruskerk kreeg toen onder meer een groot bakstenen koor in gotische stijl. Deze kerk had een lengte van bijna zesenveertig meter.

De kerk werd vernoemd naar de Friese missionaris en rooms-katholieke bisschop Liudger, ook wel eens aangeduid als de ‘apostel der Groningers’ aangezien hij vooral veel missiewerk in het noorden van Nederland verrichtte. Het is niet bekend of hij zelf een van de eerste houten kerkjes bij Elburg stichtte. Wel duidelijk is dat Liudger ook contacten onderhield met de Noord-Veluwse kuststreken.

De Opstand

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd het godshuis grotendeels afgebroken. Dit in opdracht van de magistraat van Elburg die vreesde dat de Spanjaarden het bouwwerk als schuilplaats zouden gebruiken. Alleen de toren van de kerk bleef staan. De andere delen van de kerk werden verkocht ten bate aan de armen en de klokken werden gesmolten om er nieuw geschut van te maken.

Eind zestiende eeuw verrees op de oude fundamenten een nieuw, veel kleiner kerkje. De versie was amper de helft zo groot als zijn voorganger. Om enigszins beschermd te zijn tegen stormvloeden, werden aan de noordwestzijde van deze laatste kerk grote zwerfkeien gelegd. Ook de later aangebouwde consistorie probeerde men op deze manier te beschermen.

Verwoesting

Tijdens een stormvloed in 1825 liep de Sint-Ludgeruskerk grote schade op. Kort hierna werd de kerktoren ook nog getroffen door de bliksem. Elf jaar daarvoor was dat ook al gebeurd, maar toen bleef de schade beperkt. Dit keer was men er te laat bij om de brand te blussen. De hele kerk ging verloren. Ook een naastgelegen boerderij ging in vlammen op.

Zes jaar later kreeg Doornspijk een nieuwe kerk. Dit keer werd echter gekozen voor een meer centraal gelegen en veiligere locatie, een stuk verder van de zee. Dit is de huidige Nederlandse Hervormde Kerk aan de Waterstaatskerk in Doornspijk.

Contouren

De fundamenten van de oude kerk aan de rand van het huidige Veluwemeer werden in 1975 blootgelegd. Deze contouren van de voormalige kerk zijn later zichtbaar gemaakt met behulp van een bakstenen constructie. Bij de voormalige fundamenten van de Sint-Ludgeruskerk worden incidenteel nog openluchtdiensten gehouden.

Ook interessant: De legende van het eiland Nagele
…of: Website voor erfgoed voormalige Zuiderzee

Bronnen ▼