Spieker – opslag van graan sinds de Steentijd en Bronstijd

In het onderwijsjargon geldt een spieker als iemand die afkijkt bij een ander. Spieken is fraude en mag natuurlijk niet. Maar we kennen nog een andere ‘spieker’ die wat minder frauduleus was…

De spieker als plek voor graanopslag

Vanaf de Nieuwe Steentijd (ca. 3000 v.Chr.) en Bronstijd, dus in de Oudheid vanaf ongeveer 2000 v.Chr. tot 800 v.Chr, begonnen boeren in West-Europa hun graan op een andere manier op te slaan. Ze gingen hun graan bewaren in kleine gebouwtjes die naast de boerderij stonden en een soort zwevende vloer hadden. De gebouwtjes hadden een overkapping en stonden op palen. Dit soort opslagplekken zijn bekend geworden als ‘spiekers’.

De naam ‘spieker’ is ontleend aan het Latijnse woord spicae. Dit betekent korenaren. Vergelijk ook met het Latijn spicarium: graanzolder of korenschuur.

Voordelen van de spieker

Een spieker als kleine opslagplek voor graan had als grootste voordeel dat ongedierte als muizen en ratten minder kans kregen om het graan op te eten. Verder kon het graan goed droog gehouden worden door de spieker. Het graan lag niet langer op de grond en had een overkapping, zodat het gaan niet vochtig werd en schimmels minder kans maakten.

Een spieker kon een open opslag zijn, maar meestal zat er een deur in en kon de ruimte helemaal afgesloten worden om kleine dieren te weren. Soms werd er rond de spieker ook een hek geplaatst of een diepe greppel gegraven, om dieven en inbrekers het zo moeilijk mogelijk te maken het graan te stelen.

In Nederland zijn onder meer in Geldermalsen (Gelderland) resten van een spieker gevonden, waarvan in het Archeon in Alphen aan de Rijn een reconstructie te zien is. Ook bij Deurningen (Overijssel) zijn meerdere spiekers opgegraven. In Arnhem kennen we de wijk Het Spijkerkwartier zo, omdat er tot in de negentiende eeuw drie spiekers stonden. In Hoogstraten (Vlaanderen) heet een school Spijker, omdat de scholieren aanvankelijk in een voormalige spieker les kregen.

Spiekers bleven doorgaans tot in de Middeleeuwen in gebruik, maar er waren (zoals bij Arnhem) ook boeren die de spiekers tot in de negentiende en zelfs twintigste eeuw gebruikten.

Lees ook: Het woord ‘spieken’ komt uit Duitsland
Boek: Boeken over boerderijen, landbouwgeschiedenis en boeren
Ook bijzonder: De bijzondere herkomst van het woord testikel

Bronnen ▼