Synode van Clermont (1095) – Oproep tot de Eerste Kruistocht

Eind 1095 vond de Synode van Clermont plaats. Tijdens deze katholieke kerkvergadering, die gehouden werd in de vroegere priorij van Cluny nabij Clermont-Ferrand en duurde van 18 tot 28 november 1095, riep paus Urbanus II op tot een kruistocht. In de geschiedenisboeken staat de belangrijke vergadering ook wel bekend als het Concilie van Clermont.

Begin 1095 had paus Urbanus II een ontmoeting met de Byzantijnse keizer Alexius I, die op dat moment veel last had van Turkse Seltsjoeken en vreesde dat de barbaren Constantinopel zouden aanvallen. De paus besloot de keizer te hulp te komen. Een kruistocht was voor hem ook interessant omdat die kon zorgen voor meer eenheid in de Kerk, iets wat zeker na het Oosters Schisma van 1054 geen overbodige luxe was. De Synode van Clermont is vooral bekend vanwege een fel anti-islamitisch betoog van de paus tijdens een bijeenkomst op 27 november 1085. Hij zei toen onder meer:

“De islamieten hebben de altaren besmeurd met bloed dat ze in de doopvonten lieten vloeien. Ze hebben de christenen besneden en hen gegeseld en gemarteld, voordat ze hen doodden.”

Raymond van Toulouse

Urbanus riep zijn toehoorders op wraak te nemen en naar het Heilige Land te trekken om Jeruzalem te bevrijden van de ‘barbaren’. Belangrijk voor deelnemers aan de kruistocht was dat hen een algehele aflaat werd verleend. Voor de paus was van grote betekenis dat Raymond IV van Toulouse (ca. 1041-1105) aangaf deel te zullen nemen aan de kruistocht. Vermoedelijk had Urbanus al voor de synode een onderhoud met deze invloedrijke graaf van Toulouse en markies van Provence. Raymond van Toulouse woonde de synode overigens zelf niet bij, maar een dag erna maakten gezanten van hem al bekend dat hij zich achter het plan van de paus schaarde. Dat de paus al voor de synode met hem sprak, lijkt daarmee zeer waarschijnlijk. Raymond van Toulouse werd de machtigste deelnemer aan de Eerste Kruistocht.

Tijdens de synode werd ook de officiële vertrekdatum van de Eerste Kruistocht vastgesteld: 15 augustus 1096. De deelnemers werden geacht op dat moment in Constantinopel te zijn. Vanuit die stad zou de kruistocht namelijk vertrekken.

Volgens sommige verhalen werden nog tijdens de Synode van Clermont de eerste kruisvaarderskruisen op de kleding van kruisvaarders genaaid. Vermoedelijk is dit echter een legende. Na de synode trokken de aanwezige bisschoppen door Europa om de kruisvaart te prediken. De paus zelf reisde door Frankrijk en deed onder meer Limoges, Le Mans, Bordeaux, Toulouse en Montpellier aan. Op al die plekken sprak hij gelovigen toe en riep hij zijn toehoorders op deel te nemen aan de kruistocht. Een toeschouwer van een optreden van de paus in Limoges verklaarde:

“Wij zagen [de paus] met eigen ogen en we stonden te midden van de drommen gelovigen bij zijn kerkwijdingen. […] In een fraaie preek moedigde hij de mensen die daar stonden aan om naar Jeruzalem te trekken. Wij danken u, o Christus, want u hebt het kiemende gewas opgeschoten uit het door hem gezaaide zaad, met water begoten, niet alleen in onze streek, maar in heel de wereld.”

Excommunicatie Filips I van Frankrijk

Tijdens de Synode van Clermont bevestigde de paus ook de excommunicatie van Filips I van Frankrijk. Een jaar eerder was deze vorst door aartsbisschop van Lyon uit de Kerk gezet vanwege zijn huwelijk met de jonge Bertrada van Montfort. Voor dit huwelijk had de koning zijn eerste vrouw, Bertha van Holland, in de steek gelaten. Naar verluidt vond de koning dat Bertha te dik geworden was. Deze gang van zaken had kwaad bloed gezet binnen de kerk.

Boek: De Eerste Kruistocht – Thomas Asbridge

Bronnen ▼