Taoïsme – Chinees filosofisch-religieuze traditie

Het taoïsme, ook wel daoïsme of tauïsme genoemd, is een Chinees filosofisch-religieuze traditie die al ruim tweeduizend jaar grote invloed uitoefent op de Chinese cultuur. Wat houdt het taoïsme in hoofdlijnen in?

Het taoïsme ontwikkelde zich naast het confucianisme en het boeddhisme, en overlapt deels met deze filosofieën. Deze drie stromingen samen legden de basis voor het zogeheten neo-confucianisme. Het taoïsme kan beschouwd worden als een filosofie die zich ontwikkeld heeft tot een internationaal invloedrijke religie. Dit geloof heeft eigen taoïstische tempels, eigen priesters en specifieke heilige plekken. De kern van het taoïsme is een filosofie over hoe je in het leven hoort te handelen.

Korte geschiedenis taoïsme

Het taoïsme is ontstaan in China in de derde en vierde eeuw voor Christus. Als basis van deze religieuze filosofie gelden drie teksten die toen geschreven zijn: de Daodejing, Zhuangzi en de Liezi.

Het taoïsme kent drie heilige personen, die alle drie leefden tussen de zesde en vierde eeuw voor Christus: Lao Zi (604-507 v.Chr.), Confucius (555-479 v.Chr.) en Gautama Boeddha (ca.450 v.Chr.- ca.370 v.Chr.).

Volgens de Chinese historicus Sima Qian (145-86 v.Chr.) was Lao Zi, een bibliothecaris en natuurwetenschapper, de grondlegger van het taoïsme. Toen hij bij de grens stond om China te verlaten om daarna in de mist te verdwijnen, overtuigde een grenswacht, Guan Yin Zi, hem om zijn ideeën op te (laten) schrijven. Dit resulteerde in de zojuist genoemde Daodejing (het boek over de Weg en de Deugd), een werk van 81 korte Chinese teksten en een van de drie basisteksten van het taoïsme. Dit boek is, na de Bijbel, wellicht het meest vertaalde geschrift op aarde.

Wetenschappers gaan ervan uit dat deze theorie een mythe is. Uit onderzoek blijkt dat de grondgedachten van het taoïstische filosofie ontstaan zijn onder de boerenklasse tijdens de Shang-dynastie van 1600-1046 v.Chr. Ook is duidelijk dat Daodejing niet door één auteur geschreven kan zijn. Het boek is namelijk in de loop van de tijd telkens aangevuld.

Filosofie van het taoïsme

In het taoïsme draagt het om Tao, de weg (of stroom, route, rivier). Dit woord is dan ook het kernbegrip uit deze filosofie. Tao is een ondeelbaar en onbeschrijfbaar principe, waar alles uit voortkomt. De Tao laat zich zien in twee waarden die tegengesteld zijn en een voortdurende interactie vertonen: yin en yang. Yin en yang zijn geen vaste tegenpolen zoals goed en kwaad, maar bestaan alleen in een onderling verband. Breed bestaat, omdat smal ook bestaat (bijvoorbeeld): deze twee fenomenen kunnen niet los van elkaar bestaan.

Volgens het taoïsme is de werkelijkheid dan ook niet-statisch en leidt voortdurende bewegelijkheid tot een perfecte harmonie. Wie flexibel, op de juiste manier meebeweegt met deze schommelingen kan een volmaakt persoon worden. Hoe dat in de praktijk werkt, kan – aldus het boek Inleiding in de taoïstische filosofie (2015) – kort samengevat worden in een paar zinnen, uitgaande van de drie heilige teksten Daodejing, Zhuangzi en Liezi:

“Een centraal begrip in het boek Daodejing is wuwei (‘niet-doen’). Dit idee houdt niet in dat je moet niksen in het leven, maar dat je niets afdwingt. Deze gedachte komen we ook tegen bij Zhuangzi en Liezi, twee andere kopstukken van de taoïstische filosofie. Alleen als je openstaat voor elke situatie en alles in zijn waarde laat, zul je ontspannen en vol vreugde je doel bereiken. Deze houding vereist wuxin (‘het zonder hart zijn’), ook te vertalen als ‘de lege geest’.”

Het taoïsme gelooft overigens in het principe van de onsterfelijke mens. Via magie en alchemie kan geprobeerd worden om deze staat te bereiken. Ook probeerden veel taoïsten via alchemistische methodes goud te maken. Door dit soort proefjes kregen de Chinese natuurwetenschappen een flinke boost. Veel van de belangrijkste Chinese uitvinders waren dan ook taoïsten.

Verder is harmonie met de natuur is een belangrijk uitgangspunt in het taoïsme. Klassieke taoïsten keerden zich af van de samenleving en leefden solo, als kluizenaar, in afgelegen oorden.

Boek: Mencius – Inleiding, vertaling en commentaar

Bronnen ▼