Thoth – De Egyptische god van de maan en de kennis

In de Egyptische religie is Thoth (Thot, Djehoety) de scheppende god van de maan, wijsheid, het schrift, de wetenschap en de magie. Hij werd meestal afgebeeld als een man met ibiskop of als een baviaan. De oude Egyptenaren duidden hem soms aan als de ‘heer van de heilige woorden’.

De Egyptenaren kenden verschillende maangoden maar Thoth is waarschijnlijk de bekendste. Hij werd beschouwd als de vervanger van de zonnegod Ra. Volgens sommige verhalen was hij diens oudste zoon. Andere verhalen melden dat Thoth geboren werd uit het hoofd van de kwaadaardige god Seth. De god werd met name vereerd in Khemnu in Opper-Egypte. De Grieken identificeerden hem met hun god Hermes, waardoor het cultuscentrum van de god ook wel bekendstaat als Hermopolis.

Thoth trad vaak op als de vizier (hooggeplaatste functionaris) van de doodsgod Osiris. Toen deze god overleed assisteerde hij de god Anubis bij de begrafenis waarbij voor de eerste keer een overledene zou zijn gemummificeerd.

Oog van Horus

Thoth speelt een rol in de mythe over het Oog van Horus. Toen de heersende god Horus op een dag zijn linkeroog verloor in een strijd met Seth, ging Thoth op zoek naar het weggeworpen oog. De god vond het oog uiteindelijk maar het bleek wel te zijn versplinterd. Thoth slaagde er echter in het oog weer in elkaar te zetten en gaf het aan Horus terug. Later volgde de god Horus op als koning van Egypte. Hij zou hierna maar liefst drieduizend jaar in vrede over het land hebben geregeerd.

Boek van Thoth

Als god van de kennis en maan-secretaris was Thoth verantwoordelijk voor alle boeken in het wetenschappelijke Egypte. In het zogeheten Boek van Thoth, dat bestond uit tweeënveertig papyrusrollen, zou de god uiteenlopende teksten hebben laten opschrijven. Op vier rollen uit het boek was alle kennis van de Egyptenaren over astrologie en astronomie te vinden. Verder bevatten de rollen onder meer verhandelingen over filosofie en geneeskunde en verschillende hymnen aan Thoth. De oude Egyptenaren geloofden verder dat de boeken verschillende toverspreuken bevatten waarmee men macht over de doden kon uitoefenen.

Het Boek van Thoth zou ooit zelf door de god zijn begraven in een graftombe in Memphis. Op veel papyrussen wordt melding gemaakt van het Boek van Thoth maar er is nooit een exemplaar gevonden. In het verleden is wel beweerd dat een exemplaar werd bewaard in Grote Bibliotheek van Alexandrië die in de vierde eeuw na Christus verloren ging bij een brand.

Dodengericht

Volgens de oude Egyptenaren was Thoth ook aanwezig bij de weging van de harten van overledenen in de Hal van de Twee Waarheden. Aan één zijde van een weegschaal bevond zich tijdens dit dodengericht Maäts Veer van de waarheid en aan de andere zijde werd een hart geplaatst. Als dit hart even zwaar was als de veer, werd de overledene toegelaten tot het dodenrijk. Was het hart door zonden echter verzwaard, dan sloeg de weegschaal dusdanig ver door dat het monsterlijke wezen Ammit (Verslinder van de Veroordeelde Doden) het hart met haar bek kon pakken en vervolgens opvrat. Thoth noteerde het gewicht van de weging, zoals ook te zien op bovenstaand papyrusfragment. Hierna bracht hij verslag uit bij Osiris, de god die het dodengericht voorzat.

In Nederland is een uitgeverij op het gebied van kunst, geschiedenis, fotografie, design, architectuur en stedenbouw naar de Egyptische god vernoemd.

Bronnen ▼