Verdrag van Locarno (1925) – Vrede in Europa

Het Verdrag van Locarno was een belangrijk vredesverdrag uit het interbellum. Het verdrag, ook wel bekend als het Pact van Locarno, werd door enkele West-Europese mogendheden ondertekend op 1 december 1925. Wat stond er in het verdrag? En hoe succesvol – of juist niet – was het Verdrag van Locarno?

Het Pact van Locarno was het resultaat van een in diezelfde Zwitserse plaats gehouden vredesconferentie van 5 tot 16 oktober 1925. In de Kroniek van de 20e eeuw lezen we over de laatste hand die aan het verdrag werd gelegd:

De laatste finesses werden kort voor ondertekening geregeld door de twee belangrijkste politici in Locarno, Gustav Stresemann en zijn Franse collega Aristide Briand, tijdens een pleziervaart met het schip Orangenblüte op het Lago Maggiore.

De voorgeschiedenis van het Verdrag van Locarno

De geschiedenis van het Pact van Locarno begint na de Eerste Wereldoorlog. Duitsland weigerde na de oorlog aanvankelijk mee te werken aan de bepalingen van het Verdrag van Versailles. Dit vredesverdrag werd door de Duitsers als zeer vernederend ervaren, vooral vanwege de totaalschuld die Duitsland kreeg. Toen in 1923 in de Weimarrepubliek de president Gustav Stresemann aan de macht kwam, veranderde de Duitse houding. De bezetting van het Rijnland door Frankrijk, in januari 1923, leidde tot slechte verhoudingen tussen de twee aartsrivalen Frankrijk en Duitsland, maar onder Stresemann verbeterde de diplomatieke band.

Belangrijkste afspraken van Locarno

In het Verdrag van Locarno (tekst) sprake België (bij monde van Emile Vandervelde), Duitsland (Stresemann), Frankrijk (Briand), Engeland (Austen Chamberlain) en Italië (Benito Mussolini) een aantal zaken af.

In de kern kwam het Pact hierop neer:

1. Duitsland, België en Frankrijk accepteerden en respecteerden de grenzen van deze landen die in 1919 waren vastgelegd in het vredesverdrag van Versailles. Duitsland beloofde nooit meer België of Frankrijk aan te vallen zoals tijdens de eerdere wereldoorlog. Tegelijk zouden België en Frankrijk niet meer de Duitse grens oversteken zoals ze begin 1923 hadden gedaan. Italië en Groot-Brittannië zouden toezicht houden op de naleving van deze afspraken.
2. Verder zegde Frankrijk toe om Polen en Tsjecho-Slowakije te helpen, mocht Duitsland de afspraken schenden.
3. Alle landen die bij het verdrag betrokken waren, beloofden dat zij elkaar niet de oorlog zouden verklaren, indien er onderlinge wrijvingen zouden ontstaan. Ze zouden de kwestie inbrengen in de Volkenbond (behalve Duitsland, dat land werd pas in 1926 lid) en deze diplomatiek – door in gesprek te gaan – proberen op te lossen.
4. Er werd afgesproken dat het Rijnland, zoals vastgelegd in het verdrag van Versailles, gedemilitariseerd diende te blijven.

Gevolgen en einde van het verdrag

Het Pact van Locarno leidde enkele jaren tot ontspanning in de Europese politiek. Duitsland was door het Pact feitelijk als gelijkwaardige Europese grootmacht behandeld. In 1926 trad Duitsland toe tot de Volkenbond, een belangrijke stap in de verbetering van de internationale verhoudingen.

De economische crisis in de jaren 1930 en de machtsovername door Adolf Hitler begin 1933, zou de situatie echter doen keren. In 1935 kwam er een einde aan het Verdrag van Locarno, toen Hitler ervoor koos het Rijnland te herbewapenen, tégen de afspraken van Versailles én Locarno in. De geallieerden reageerden slechts met enkele scherpe berispingen. Hitler schreef later over deze remilitarisering:

“Het waren de spannendste momenten van mijn leven. Waren de Fransen het Rijnland binnengetrokken, dan hadden we ons met Schimpf und Schande weer vechtend moeten terugtrekken, want militair waren we nog niet sterk genoeg om weerstand te bieden.”

Lees de tekst van het Verdrag van Locarno
Bekijk ook: Korte geschiedenis van de Volkenbond

Bronnen ▼