Voor spek en bonen meedoen – Herkomst en betekenis

Als je meedoet aan een spel of sportwedstrijd maar geen kans maakt om te winnen, doe je “voor spek en bonen mee”. In figuurlijke zin wordt de uitdrukking gebruikt om aan te geven dat iemand niet serieus wordt genomen of niet voor vol wordt gezien. De persoon in kwestie zit ergens voor niets bij en speelt dus geen enkele rol van betekenis.

Volgens het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) gaat deze uitdrukking terug op de tijd waarin mensen soms werk verrichten zonder dat ze er geld voor kregen. Het enige dat de arbeiders na het voltooien van hun werk ontvingen, was een bord met spek en bonen, of een andere voedzame maaltijd waar men weer even mee vooruit kon. In tijden van grote armoede was dat soms helemaal zo gek nog niet.

Spekrijderijen

In de negentiende eeuw waren er in de winter verder soms schaatswedstrijden waar deelnemers letterlijk “voor spek en bonnen” aan deelnamen. Deze wedstrijden, de zogeheten spekrijderijen, werden door de notabelen van een dorp of stad speciaal voor arme gezinnen georganiseerd. Alleen werklozen en ‘behoeftigen’ mochten meedoen aan dergelijke tochten en streden voor de hoofdprijs: twee pond spek en een kop bonen. De overigen kregen een klein etensmaal mee naar huis.

Op de website schaatsen.nl is te lezen dat deze wedstrijden erg populair waren:

“Steeds vaker kwamen er duizenden mensen af op de spekrijderijen om toe te zien hoe de vaak onbekwame schaatsers het ijs betraden. De hardrijderijen voor armen werden gezien als volksvermaak voor de elite. Kreupelen, halve blinden en zelfs lammen verschenen aan de start, met of zonder krukken.”

De laatste voor-spek-en-bonenwedstrijd werd in 1955 in Bedum gehouden.

Varianten

Vroeger waren er ook varianten van de uitdrukking in omloop, zoals “voor spek en appels meedoen” of, nog korter: “voor spek meedoen”. In het laatste geval ontving men kennelijk alleen maar een stukje vlees.

Bronnen ▼