Vrouwe Justitia – Godin en symbool van de rechterlijke macht

In de juridische wereld is de term Vrouwe Justitia een gevleugelde woordcombinatie. Het begrip is afkomstig uit de Romeinse mythologie die dit personage weer heeft ontleend aan de Griekse mythologie. Hoe komen we in Nederland precies aan deze term en wat is de exacte betekenis ervan?

Het Nederlandse woord justitie is direct ontleend aan het Latijnse justitia (letterlijk: rechtvaardigheid of gerechtigheid) en is een verzamelterm voor de rechterlijke macht, ofwel: alle instellingen en personen die zich bezighouden met het handhaven van het recht. Volgens de Etymologiebank.nl komt justitie (als: justicie) al sinds de Middeleeuwen, specifiek het einde van de dertiende eeuw, in de Nederlandse taalgebieden voor.

Wie was Vrouwe Justitia?

In rechtsinstellingen en overheidsgebouwen is vaak het bekende beeld van Vrouwe Justitia te zien. Justitia was de Romeinse godin van de rechtvaardigheid. Als godin was zij uit de Griekse mythologie overgenomen, waarin de godin Themis dezelfde status had als godin van het recht. Vrouwe Justitia is tevens geïnspireerd door Nemesis, de Griekse godin van de wraak, die net als Justitia een weegschaal en zwaard droeg.

Personificatie van het recht: weegschaal, zwaard en blinddoek

Als personificatie van het recht wordt Vrouwe Justitia altijd afgebeeld met een weegschaal en een zwaard. Soms heeft ze ook een blinddoek om. Deze symbolen duiden op de rechtspraak. De weegschaal staat symbool voor het zorgvuldig afwegen van de bewijzen en argumenten. Het zwaard symboliseert de bevoegdheid van justitie om te mogen oordelen en het recht om een vonnis uit te spreken. Figuurlijk hakt een rechter of jury aan het eind van een rechtszaak de knoop door. Tegelijk draagt de overheid het zwaard vanwege zijn geweldsmonopolie en – zoals de Bijbel meldt – ‘om de doodslag te weren’.

Over de blinddoek die Vrouwe Justitia soms draagt, bestaan uiteenlopende meningen. De uitleg is in elk geval dat de blinddoek – die we overigens ook bij de Romeinse godin Fortuna zien – voor onpartijdigheid staat. Vrouwe Justitia oordeelt zonder onderscheidt des persoons. Maar niet iedereen is voorstander van deze gedachtegang. Een website van en voor rechters en advocaten stelt hierover:

“Bij het bepalen van bijvoorbeeld een straf moet de rechter ook naar de persoon van de verdachte kijken. Daarvoor mag Vrouwe Justitia nu juist niet geblinddoekt zijn…”

Bronnen ▼