Waarom Van Gogh’s geel langzaam bruin wordt

Wetenschappers hebben mogelijk ontdekt waarom de gele kleuren op Vincent van Gogh’s schilderijen langzaam bruin worden. Dat meldt de TU Delft.

Dát het geel op de schilderijen van Vincent van Gogh langzaam verkleurde was bekend. Over een periode van meer dan honderd jaar zijn veel oorspronkelijk gele kleuren langzaam bruin geworden. Een internationaal team wetenschappers vermoedt nu de oorzaak van deze verkleuring te hebben ontdekt. De verkleuring zou veroorzaakt zijn door het chroom dat de schilder in zijn verf gebruikte.

Dat gele verf soms bruin wordt was in de negentiende eeuw al bekend. Niet alle schilderijen hebben er echter last van en de mate van verkleuring varieert ook sterk. In de tijd van Van Gogh maakten veel schilders gebruik van het zogenaamde chroomgeel. De wetenschappers vermoedden hierdoor dat de verkleuring iets te maken heeft met dit chroom.

Om dit nader te onderzoeken namen de wetenschappers een microscopisch klein stukje verf weg uit twee schilderijen: Veld met bloemen bij Arles (1888) en Oever van de Seine (1887). Daarnaast verouderden ze verf uit oude verftubes met een UV-lamp. Onderzoeksleider Koen Janssens van de universiteit Antwerpen:

Bij een van deze proefstukjes, afkomstig uit een historische verftube van de Vlaamse schilder Rik Wouters, was het raak. Dit stukje veranderde in drie weken van felgeel naar chocoladebruin.

Dit stukje verf werd vervolgens uitvoerig onderzocht en daarbij kwam een verandering in het element chroom naar voren. In de bruin verkleurde delen troffen de onderzoekers veel chroomatomen aan. Chroomatomen van een ander type dan oorspronkelijk in de verf gebruikt was. Daarnaast vonden ze bij de verkleurde delen veel barium en zwavel. De onderzoekers vermoeden dat deze stoffen afkomstig zijn uit bariumsulfaat, een kleurloos vulmiddel dat met de verf vermengd werd. “Dit doet vermoeden dat de toevoeging van dat bariumsulfaat de bron van de verkleuring zou kunnen zijn”, verklaart dr. Joris Dik, die namens de TU Delft bij het onderzoek betrokken was.

Voor restauratoren is het van groot belang om te weten waarom de kleur geel op Van Gogh’s schilderijen langzaam verkleurt. Behalve Van Gogh maakten ook veel van zijn collega’s gebruik van het chroomgeel. Joris Dik van de TU Delft:

Verder onderzoek is nodig om de dynamiek van de verkleuring in kaart te brengen. Hoe snel en onder welke omstandigheden verkleurt het pigment? Dat is op dit moment nog onduidelijk. Hopelijk brengt dit onderzoek ons uiteindelijk bij de belangrijkste vraag: hoe kunnen we dit proces stoppen of vertragen.