Wat is het mechanisme van Antikythera?

Het is één van de meest intrigerende archeologische vondsten uit de Griekse Oudheid van de afgelopen eeuw: het Antikythera mechanisme. Het apparaat werd rond 1900 door sponsduikers. Wat is het mechanisme van Antikythera?

Het Antikythera mechanisme, ook wel de oudste analoge computer ter wereld genoemd, bevat op elkaar afgestemde tandwielen die gezamenlijk een mechanische weergave van de toen bekende hemel vormen.

Het apparaat werd rond 1900 door sponsduikers gevonden op de bodem van de zee nabij het eilandje Antikythera, waar het schip dat het apparaat en andere rijkdommen vervoerde, rond 80 voor Christus was vergaan. Het apparaat lag vervolgens decennialang opgeslagen in een Atheense loods totdat wetenschapshistoricus Derek de Solla Price met behulp van röntgenfoto’s aantoonde hoe vernuftig het tandwielenmechanisme in elkaar zat.

Vragen

Wetenschappers doen nog altijd onderzoek naar het apparaat. Was het bijvoorbeeld vooral een astronomisch instrument, bedoeld om verduistering van maan en zon te voorspellen? En kon het de bewegingen van planeten volgen? Wat zegt het mechanisme over het belang van techniek en innovatie in de wereld waarin het werd gemaakt? En hoe kan het dat een samenleving die wel over deze technologie beschikte deze kennis niet heeft ingezet voor bijvoorbeeld economische ontwikkeling?

Reconstructie van het Antikythera mechanisme – Foto: CC

Rien van de Weijgaert, een astronoom van de Rijksuniversiteit Groningen die enkele jaren geleden een internationale wetenschappelijke bijeenkomst over het mechanisme organiseerde, zei in 2013 het volgende over het mysterieuze Antikythera-mechanisme:

“Het bevat bijvoorbeeld twee kleine tandwielen die een onderling verbonden pin en een gleuf bevatten. Hierdoor liepen de tandwielen met verschillende snelheden en wel zo, dat ze de elliptische beweging van de maan kunnen volgen. We weten dat degene die hier voor het eerst een model voor opstelde, de astronoom Hipparchos, in de tweede eeuw voor Christus op Rhodos leefde. Zou het kunnen dat deze Hipparchos zelf te maken heeft gehad met ontwerp en productie van dit apparaat?”

Doodle

Zoekmachine Google staat woensdag 17 mei in het teken van de oercomputer. Op de startpagina van de zoekmachine is een aangepast logo geplaatst, een zogenaamde Google Doodle. In deze doodle zijn fragmenten van het mechanisme van Antikythera te zien.

Boek: The Antikythera Mechanism