Werd koning Willem II door zijn zoon vermoord?

Koning Willem II overleed op 17 maart 1849 in Tilburg. Op de weg daarheen was hij lelijk ten val gekomen, maar naar zijn eigen zeggen hoefde niemand ongerust te zijn over zijn gezondheid. Toch voelde hij zich in de postkoets naar de Brabantse stad niet goed. De toestand van de vorst verslechterde snel. De gordijnen van de koets bleven gesloten, zodat niemand hem Tilburg kon zien binnenrijden.

De gemalin van Willem, Anna Paulowna, werd niet aan zijn ziekbed toegelaten. Na zijn overlijden is zijn lijk – geheel tegen de gewoonte – niet gebalsemd. Dat zou gebeurd zijn op zijn eigen verzoek. De koning werd in een gesloten kist bijgezet in de grafkelder van de Oranjes in Delft.

Dat althans is de officiële versie van de dood van het staatshoofd. Maar volgens de journalist Frans Peeters, voormalig redacteur van Vrij Nederland en Het Parool, verliep de toedracht heel anders. Willem II is door zijn zoon, op dat moment de kroonprins en later koning Willem III, doodgeschoten. Dat gebeurde op 12 of 13 maart in paleis Het Loo bij Apeldoorn. Willem II was daar ’s nachts naar toe gereisd voor een geheime ontmoeting met zijn zoon. Die verbleef in Engeland omdat de grond in Nederland hem te heet onder de voeten werd. Hij had namelijk in een dronken bui de gouverneur van zijn oudste kind zo hard tegen de borst geslagen, dat die ernstig ziek werd en uiteindelijk zelfs bezweek.

In Engeland gaf de kroonprins zich over aan zijn hobby’s: vrouwen, paarden en drank. Hij smeet zo met geld dat hij erdoor in financiële problemen raakte. Zijn vader zou hebben toegezegd dat hij hem zou helpen. De kroonprins begaf zich stiekem naar Het Loo, waar hij in afwachting van een gesprek met de koning een wild feest aanrichtte. Naakte meisjes dansten daarbij op de staatsietrap. Onverwacht dook Willem II op. Zijn zoon, bedwelmd door alcohol, trok zijn pistool en schoot de koning dood. Het stoffelijk overschot werd vervolgens via een omweg naar Tilburg gebracht, waar op 17 maart een communiqué verscheen dat de vorst was overleden.

Roddelbladen

Dit verhaal is niet nieuw. Al snel na de gebeurtenissen doken in toenmalige roddelbladen geruchten op dat de formele lezing over de dood van de koning niet klopte. Eind vorige eeuw verscheen er bij een kleine Friese uitgever zelfs een boek, Roman Hagois, van Homme Eernstma (pseudoniem van jhr. dr. Feyo Sixma baron van Heemstra), waarin de hele geschiedenis expliciet wordt beschreven. Het is dit boek dat Peeters heeft geïnspireerd tot Koningsmoord op Het Loo. Daarin geeft hij een reconstructie van wat er volgens hem heeft plaatsgevonden.

Gezegd moet worden dat Peeters de officiële versie van de gebeurtenissen op overtuigende wijze onaannemelijk weet te maken. Waarom, bijvoorbeeld, werd Anna Paulowna niet bij haar stervende man toegelaten? Waarom werd het stoffelijk overschot van de vorst niet door de minister van Justitie geïnspecteerd, hoewel dat grondwettelijk was voorgeschreven?

De versie waarin de kroonprins (een beruchte zatlap) als moordenaar optreedt bevat daarentegen heel wat geloofwaardige elementen. Vreemd is het trouwens dat tal van papieren, waaronder dagboeken, van hoofdpersonen in het moorddrama op raadselachtige wijze verdwenen zijn. Ook is het verdacht dat de auteur van het beruchte pamflet Koning Gorilla en andere journalisten niet zijn vervolgd toen ze Willem III van vadermoord betichtten, terwijl bij veel onschuldiger vergrijpen justitie wel in actie kwam.

Misschien maakt Peeters hier en daar een beetje te weinig duidelijk waar hij feiten weergeeft en waar hij speculeert. Ook bevat zijn boek minimaal één slordigheidsfoutje: op pagina 220 beweert hij dat Scheveningen rond 1880 een aparte gemeente was. Dat klopt niet, Scheveningen is altijd een onderdeel van Den Haag geweest.

Naaktdanseressen

Dat heel wat mensen op de hoogte geweest moeten zijn van de koningsmoord komt al evenmin uitgebreid aan de orde. Zouden die personen werkelijk allemaal zijn blijven zwijgen, tot op hun sterfbed toe? Het boek rept wel over de ‘straffe des doods’ waarmee paleisbedienden werden bedreigd als ze de waarheid zouden vertellen, maar dat is toch een wat magere verklaring. Zeker omdat zich onder de ooggetuigen ook anderen – zoals de naaktdanseressen – hebben bevonden.

Peeters geeft aan het eind van zijn boek toe dat het hem niet is gelukt onomstotelijk aan te tonen dat Willem II door zijn zoon is vermoord. Vermoedelijk zal dat – als het waar is – ook nooit officieel worden erkend. Dat zou namelijk impliceren dat het huidige staatshoofd een achterachterkleinzoon is van een moordenaar. Het valt te betwijfelen of de populariteit van de Oranjedynastie daartegen bestand zou zijn.

Boek: Koningsmoord op Het Loo – Frans Peeters