Witte rook tijdens het conclaaf: herkomst van de uitdrukking

Als na een lange periode van onduidelijkheid over een belangrijke zaak eindelijk een besluit wordt genomen, zegt men wel dat er “witte rook” is. Duidelijk is dan hoe een bepaalde zaak verder gaat verlopen. Waar komt de witte rook in deze bekende zegswijze eigenlijk vandaan?

De witte rook verwijst naar de gebeurtenis die plaatsvindt nadat een paus is overleden. Kardinalen komen dan bijeen in de Sixtijnse Kapel in Rome. Ze gaan in conclaaf. Meestal gebeurt dit vijftien dagen na de dood van de vorige paus. In de Sixtijnse Kapel bespreken de kardinalen de potentiële kandidaten en vervolgens wordt er gestemd. Meestal is deze stemming geheim. Er wordt net zo lang gestemd tot er een kandidaat is die twee derde van de stemmen heeft gehaald.

Na elke stemming worden de stembriefjes verbrand in een kachel in de kapel. Aan de kleur van de rook kunnen de gelovigen op het Sint Pietersplein als het goed is zien of er een nieuwe paus is gekozen. Als de rook (sfumata) wit is dan is er een nieuwe paus gekozen en als dit niet het geval is dan is de rook een stuk zwarter. Om zwarte rook te produceren voegden de kardinalen vroeger vaak nat stro aan de stembriefjes toe. Tegenwoordig gebruikt men chemicaliën om de gewenste kleur rook te verkrijgen.

Als een kandidaat een tweederde meerderheid heeft, is er buiten dus “witte rook” te zien. In het verleden bleek het niet altijd even eenvoudig om te ontdekken welke kleur de kardinalen precies wilden tonen. Vooral bij lichtgrijze rook ontstond soms verwarring, zoals bij de verkiezing van paus Johannes Paulus II in 1978. Sindsdien is het gebruik daarom aangepast: vanaf 2005 luiden ook de klokken van de Sint-Pietersbasiliek, als extra bevestiging dat er witte rook te zien is en er dus een paus is gekozen.

Habemus Papam

Niet lang nadat de witte rook is verschenen, spreekt de deken van de kardinalen vanaf een balkon van de Sint-Pietersbasiliek het publiek toe met de traditionele woorden:

Annuntio vobis gaudium magnum; habemus Papam! (Ik verkondig u met grote vreugde; wij hebben een Paus! )

Kort daarna verschijnt ook de nieuwe paus op het balkon, voor het eerst gekleed in zijn pauselijke toga, en spreekt hij een zegenwens uit.

In het Nederlands wordt de uitdrukking “witte rook” ook in ontkennende vorm gebruikt. Als bijvoorbeeld in een bepaalde zaak ondanks veel overleg nog geen knopen zijn doorgehakt, zegt men dan dat er “nog geen witte rook is”.

Bronnen ▼