Een figuur in wit gekleed. In het indrukwekkende gedenkraam in het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) staat een witte verschijning tussen kleurig geklede figuren. Melisande Tatiana Marie (Anda) Kerkhoven was bij leven pacifiste en is na haar dood door schilder Johan Dijkstra, die haar meermalen portretteerde, vereeuwigd in wit glas als een symbool van vrede en wapenstilstand. Het komt dichtbij de waarheid, maar tegelijk ook niet.
Pacifisme in oorlogstijd
In het studentenblad Der Clercke Cronike had Anda al pacifistische geluiden laten horen en toen op 10 mei 1940 Nederland werd bezet door Nazi-Duitsland, week ze hier niet van af. Ze besloot zich aan te sluiten bij de verzetsgroep ‘De Groot’ van Gerrit Boekhoven. Deze pacifistische verzetsgroep speelde al gauw een centrale rol in de distributie van bonkaarten in het noorden. Anda was een belangrijke koerierster.
Eind 1944 was het raak. Op 27 december werd Anda gearresteerd door de Sicherheitsdienst (SD), de inlichtingendienst van de nazi’s. Ze werd overgebracht naar het Scholtenhuis dat ooit als een paleisje door de wat praalzieke grootindustrieel Willem Albert Scholten was neergezet. Nu was het indrukwekkende pand in handen van de SD en werd het in de volksmond het ‘voorportaal van de hel’ genoemd vanwege de martelingen en verhoren die er plaatsvonden.
Ook Anda werd zwaar gemarteld, onder meer door ‘beul van Groningen’ Robert Lehnhoff. Lehnhoff zou bij de bevrijding van Groningen naar Schiermonnikoog vluchten, maar werd in 1945 al gearresteerd, waarna hij zou worden veroordeeld en geëxecuteerd aan de Hereweg door een vuurpeloton.
In 1967 kwam ze op de erebegraafplaats Loenen bij Apeldoorn te liggen. De plaats waar ze werd gefusilleerd kreeg in 2003 een gedenksteen. Op de grafsteen op de Noorderbegraafplaats stond:
‘Zij leefde en stierf voor haar beginselen van humaniteit en vrijheid.’
Zo leeft zij voort, ook in het centrale paneel van het bewerkelijke gedenkraam in het Academiegebouw, een studente in wit.
Verhalen van verzet in Groningen
Anda’s aangrijpende verhaal toont één van de vele dimensies van verzet. In de tentoonstelling ‘Voortdurend verzet! Wat zou jij doen?’ worden de verhalen van dertien verzetsstrijders verteld. Niet alleen verzetsmannen en –vrouwen uit de Tweede Wereldoorlog worden getoond met hun persoonlijke objecten, ook mensen die vandaag de dag moesten vluchten om hun verzetswerk, worden geportretteerd. Verzet is van alle tijden, vóórtdurend, en kent vele gezichten. De tentoonstelling is vanaf 30 maart tot en met 27 mei 2018 te zien in het Noordelijk Scheepvaartmuseum.
