Andere Tijden: diamanten voor de Duitsers

Op 16 april 1942 vallen de Duitsers binnen bij de Amsterdamse Diamantbeurs. Ze sommeren de aanwezige handelaren hun voorraden diamant aan hen over te dragen. De diamanten zullen worden ‘veiliggesteld’ in de kluis van een Arnhemse bank, zo luidt de boodschap. De diamanten worden keurig verdeeld in ‘arische’ en ‘niet-arische’ (lees: Joodse) voorraad. Van deze inval zijn opvallend genoeg foto’s gemaakt door NSB-fotograaf Bart de Kok. Op zijn foto’s zien we de rijen van handelaren die opgesteld staan voor tafels waar hun de diamanten letterlijk uit de zakken worden geklopt.

Deze inval van de Duitsers past in het grotere plan om in de bezette gebieden zoveel mogelijk geld, goud, waardepapieren, sieraden en edelstenen te roven. Diamanten zijn uitermate geschikt om op de internationale markt te verhandelen voor deviezen, en met dat geld kan de Duitse oorlogsindustrie mede worden bekostigd. Daarvoor wordt het Devisenschutz Kommando ingezet, dat in het kielzog van de Wehrmacht de bezette gebieden binnentrekt en stelselmatig vooral Joods bezit in handen probeert te krijgen. Op deze manier wordt ook de Amsterdamse diamanthandel in de daaropvolgende jaren door de bezetter langzaam maar zeker leeggetrokken.

De werknemers in de diamantindustrie worden gezien als ‘kriegswichtig’, belangrijk voor de oorlog en krijgen dientengevolge een speciale behandeling. De vooral Joodse werknemers en handelaren krijgen in hun Ausweis een zogenaamde Sperre, een stempel waarin staat dat ze voorlopig worden vrijgesteld van deportatie. Lotty Huffener-Veffer is diamantsnijder bij de firma Asscher en mag tot 1943 door blijven werken, in dat jaar worden de laatste Joodse diamantwerkers alsnog weggevoerd. Als enige van haar familie kan zij het nog navertellen.

Wanneer in september 1944 geallieerde parachutisten rond Arnhem landen, worden de Duitsers nerveus. De diamantvoorraad in de Arnhemse bank moet worden veiliggesteld. De diamanten worden ijlings naar Berlijn overgebracht en vanaf dat moment ontbreekt ieder spoor.

In augustus 1947 arriveert een Amerikaanse legercolonne in Amsterdam om een deel van de geroofde diamanten terug te bezorgen. De diamanten zijn gevonden in een mijn in Thüringen. Uiteindelijk komt de helft van de in Nederland geroofde diamanten terug; wat er met de overige diamanten is gebeurd blijft tot op de dag van vandaag onduidelijk.

Reconstructie

Andere Tijden reconstrueert de geraffineerde opzet van de diamantroof tijdens de Tweede Wereldoorlog en het menselijke drama van de diamantwerkers aan de hand van interviews met ooggetuigen, historici en archiefdocumenten. Aan het woord komen onder anderen mevrouw Lotty Huffener-Veffer, historicus Gerard Aalders (auteur van Roof, de ontvreemding van joods bezit tijdens de Tweede Wereldoorlog) en de Duitse historicus Ralf Banken.

Op 14 mei verschijnt het boek De diamantenroof van de auteurs Paul Post en Bies van Ede bij Uitgeverij Omniboek.

Uitzending Andere Tijden: zaterdag 14 mei 2016, 21.20 uur, NPO 2

Boek: De diamantenroof – Hoe hoge nazi´s met geroofde diamanten uit Nederland en België een nieuw leven opbouwden