Tijdens de Tweede Wereldoorlog keerde de Sovjetgeneraal Andrej Vlasov (1900-1946) zich tegen het regime van Stalin en vocht aan het hoofd van een Russisch patriottisch leger mee aan Duitse zijde. Het verhaal:
Jeugd en vroege carrière
De verdere interbellumjaren
Gepromoveerd tot majoor werd Vlasov aangesteld als docent aan de Militaire Academie van Moskou. Enige tijd later, Vlasov had het inmiddels tot kolonel geschopt, werd hij benoemd tot regimentscommandant. Toen in 1937 de Chinees-Japanse oorlog uitbrak, werd hij enkele maanden later naar China gestuurd als militair adviseur van Chiang Kai-Shek (1887-1975). Bij zijn terugkeer in 1939 werd Vlasov benoemd tot divisiecommandant en kort daarna gepromoveerd tot generaal-majoor.
Oorlogsjaren aan Sovjetzijde
Net voordat in juni 1941 Hitler de Sovjet-Unie binnenviel, kreeg Vlasov het commando over het 4de gemechaniseerde legerkorps. Niet voor lang, want na de Duitse inval werd hij aangesteld als bevelhebber van het 37ste leger om de Duitse opmars in Oekraïne te stoppen. Vlasovs manschappen waren echter niet opgewassen tegen de Duitse overmacht en wisten bij Kiev ternauwernood aan een gevangenschap te ontkomen. Vlasov slaagde erin Moskou te bereiken en werd in december 1941 ingezet bij de verdediging van de hoofdstad. Hij speelde hierbij een belangrijke rol wat hem een bevordering opleverde tot luitenant-generaal. In februari 1942 kreeg hij van Stalin het bevel om aan het hoofd van de 2de legergroep de belegering van Leningrad te doorbreken. De opzet mislukte echter jammerlijk en ondanks hevige weerstand werd Vlasov met zijn troepen op enkele kilometer ten zuidoosten van Leningrad in de moerassen bij Ljoeban ingesloten. Na tevergeefs een doorbraak geforceerd te hebben werd hij op 12 juli 1942 door de Duitsers krijgsgevangen genomen.
In dienst van nazi-Duitsland
Na zijn gevangenname werd Vlasov overgebracht naar Vinnitsia, een krijgsgevangenkamp in Oekraïne. Daar ging hij verrassend snel in op een aanbod van de Duitsers om met een Russisch patriottisch leger, het “Russkaya Osvoboditel’naya Armiya” (ROA), de communisten aan de zijde van de Wehrmacht te bevechten. Om zoveel mogelijk troepen te werven voor het ROA stelde Vlasov een pamflet op waarin hij de Russische soldaten opriep in opstand te komen tegen het Stalinistisch regime en zich aan de zijde van de Duitsers te scharen. Ofschoon het document, dat later bekendheid verwierf als de “Smolensk Proclamatie”, massaal door de Luftwaffe boven de Sovjetposities werd uitgeworpen, kende Vlasovs oproep een matig succes. Het zou uiteindelijk wachten worden tot 1944 alvorens het ROA definitief gestalte kreeg en aan de verschillende fronten werd ingezet.
Gevangenname en veroordeling
Toen het in de laatste oorlogsmaanden voor iedereen duidelijk werd dat Hitlers Derde Rijk op sterven na dood was, hoopte Vlasov zich te kunnen overgeven aan de Amerikanen. Als blijk van goede wil keerde hij zich tegen de Duitsers door aan het ROA de opdracht te geven steun te verlenen aan de inwoners van Praag die begin mei 1945 in opstand waren gekomen tegen de Duitse bezetter. Veel haalde het allemaal niet uit want kort daarna werden Vlasov en het merendeel van zijn manschappen nabij Pilsen door de Sovjets gevangen genomen. Vlasov, die wist wat hem te wachten stond, werd onder strenge bewaking overgebracht naar de Loebjanka gevangenis in Moskou. Daar werd hij niet bepaald zachtzinnig behandeld en in de zomer van 1946 na een kort schijnproces op beschuldiging van hoogverraad ter dood veroordeeld. Het vonnis werd enkele dagen later, op 1 augustus 1946, voltrokken.
Controversieel monument
