Angkor Wat en de ‘ontdekking’ door Henri Mouhot

Alexandre Henri Mouhot, zoals hij eigenlijk voluit heette, wordt door sommigen nog altijd beschouwd als de “ontdekker” van Angkor Wat. Die opvatting is evenwel onjuist. De locatie van het tempelcomplex bleef immers door de eeuwen heen steeds gekend en de site werd door de priesters en bonzen nooit helemaal verlaten. Wel is het Mouhots grote verdienste dat hij met zijn reisjournaal het heiligdom en bij uitbreiding de Khmerbeschaving opnieuw onder de aandacht bracht. Het verhaal:

Mouhots jonge jaren

De Franse natuuronderzoeker en ontdekkingsreiziger Henri Mouhot werd de 15de mei 1826 geboren in Montbéliard, een dorpje in Franche-Comté nabij de Zwitserse grens. De jonge Mouhot bleek bijzonder intelligent te zijn en op achttienjarige leeftijd gaat hij Frans doceren aan de Militaire Academie van Sint-Petersburg. Daar kwam in 1853 evenwel abrupt een einde aan toen tussen Rusland en het Ottomaanse Rijk de Krimoorlog uitbrak.

Verdere levensloop

In de daaropvolgende jaren reisde hij samen met zijn broer Charles door Europa. In 1856 ontmoette hij tijdens een bezoek aan Londen Ann Park, de nicht van de Schotse ontdekkingsreiziger Mungo Park. Het stel werd verliefd op elkaar en vestigde zich na hun huwelijk op het eiland Jersey waar Mouhot zich verdiepte in de studie van de schelp- en weekdieren. Al vlug werd de lokroep van het avontuur echter te groot en in april 1858 scheepte Mouhot in op een zeilschip richting Bangkok. Aan boord maakte hij kennis met de Cambodjaanse koning Ang Duong (1796-1860). Het zou het begin worden van een duurzame vriendschap.

Na zijn aankomst in Bangkok trok Mouhot verscheidene maanden rond in Siam waarbij hij zich voornamelijk liet doordringen van de plaatselijke cultuur. Na enige tijd besloot hij om alsnog op een aanbod van Ang Duong in te gaan en diens uitnodiging voor een bezoek aan zijn paleis in Oudong, de toenmalige hoofdstad van Cambodja, aan te nemen. Mouhot werd er met veel egards ontvangen en kreeg er de nodige toestemming om overal vrijelijk door het land te reizen.

Cambodja en Angkor Wat

Het was al volop winter toen Mouhot eind 1859 het tempelcomplex van Angkor Wat bereikte. De volgende weken wijdde hij aan het bezichtigen van de tempelgebouwen die, hoewel deels door planten en boomwortels overwoekerd, nog steeds de grandeur uitstraalden van het verloren gegane Khmer-rijk. Dagelijks noteerde hij nauwgezet zijn bevindingen en maakte in zijn reisdagboek een uitgebreid overzicht van de vele bezienswaardigheden die het tempelcomplex telde.

Het vroeg twaalfde-eeuwse heiligdom, dat unaniem beschouwd wordt als een meesterwerk van Khmer-architectuur, werd opgericht door koning Suryavarman II die het opdroeg aan de hindoegod Vishnoe. Later, toen het Khmer-rijk over zijn hoogtepunt heen was, fungeerde het complex als een boeddhistische tempel. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat men op de muren van het heiligdom talrijke bas-reliëfs aantreft waarop zowel dansende apsara’s¹ als gestileerde devata’s² staan afgebeeld die naar beide godsdiensten verwijzen. De tempel is sindsdien uitgegroeid tot het symbool van Cambodja en neemt een centrale plaats in op de nationale vlag. In 1992 werd Angkor Wat samen met Preah Vihear, een tempel nabij de Thaise grens, door UNESCO op de Werelderfgoedlijst geplaatst.

Mouhots plotse dood

De tiende november 1861 kwam Mouhot op amper 35-jarige leeftijd tijdens een expeditie in de jungle van Laos onverwachts te overlijden aan de gevolgen van een hevige malaria-koortsaanval. Hij werd niet ver van de stad Luang Prabang begraven op één van de oevers van de Nam Khan, een zijrivier van de Mekong. Kort daarna liet Ernest Doudart de Lagrée, een Franse ontdekkingsreiziger op doortocht in Laos, er een bescheiden grafmonument plaatsen dat echter al vlug overwoekerd werd door de junlgevegetatie, waardoor de graftombe in de vergetelheid raakte. Het was de historicus Jean-Michel Strobino, een specialist in de Laotiaanse cultuur, die jaren later het graf terugvond en het in 1990 met de financiële steun van Mouhots geboortestad Montbéliard liet restaureren.

Een bijzondere nalatenschap

Drie jaar na zijn dood werd Mouhots reisdagboek gepubliceerd onder de titel: “Voyages dans les royaumes de Siam, Cambodge et de Laos” (vrij vertaald: “Reizen door het koninkrijk Siam,Cambodja en Laos”). Het werk, dat bovendien rijkelijk geïllustreerd was, kende al vlug een enorm succes en liet het brede publiek voor het eerst kennis maken met het Verre Oosten. Ongetwijfeld zorgde de publicatie er eveneens voor dat Angkor Wat bij vele reislustigen in de belangstelling kwam waardoor het tempelcomplex zich de daaropvolgende decennia ontwikkelde tot de grootste toeristische trekpleister van Cambodja die het vandaag de dagnog steeds is.

Boek: Angkor Wat Temples

Korte video van National Geographic over Angkor Wat:

Noten