De Engelse veldmaarschalk Archibald Wavell was op het einde van zijn militaire carrière niet alleen één van de meest gedecoreerde officieren, maar ook één van de laatste onderkoningen van Brits-Indië.
Jeugd en vroege jaren
Onder de wapens
Wavell kreeg als jonge onderluitenant zijn eerste aanstelling bij het “Black Watch” regiment van de Higland Brigade waarmee hij in Zuidelijk Afrika zijn vuurdoop onderging tijdens de Tweede Boerenoorlog die Groot-Brittannië uitvocht met de Zuid-Afrikaanse Republiek Transvaal en Oranje Vrijstaat.
Na de Boerenoorlog werd Wavell samen met zijn regiment naar Indië gestuurd waar hij in 1908 als eerste luitenant deelnam aan een strafexpeditie tegen de Zakka-Khel, een opstandige clan van een Pakthun-stam in het noordwestelijk grensgebied van Brits-Indië.
Eerste Wereldoorlog en interbellum
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, Wavell was intussen al enige tijd gepromoveerd tot kapitein, werd hij met zijn eenheid ingezet aan het westelijk front. Daar raakte hij in het voorjaar van 1915 tijdens de Tweede Slag om Ieper zwaar gewond aan het hoofd waarbij hij zijn linkeroog verloor. Het leverde hem het “Military Cross” op en kort daarna een bevordering tot majoor om in juni 1917 als luitenant-kolonel een aanstelling te krijgen bij de Britse Generale Staf in het Midden-Oosten. Een volgende promotie tot kolonel bleef niet lang uit en toen Wavell in 1933 tot generaal werd benoemd kreeg hij het bevel toevertrouwd over alle Britse troepen die in Palestina en Trans-jordanië gestationeerd waren.
Tweede Wereldoorlog
Op 1 september 1939 vielen Duitse troepen Polen binnen. Twee dagen later verklaarden Groot-Brittannië en Frankrijk de oorlog aan Duitsland en toen op 5 juni 1940 Italië op zijn beurt de oorlog uitriep aan de geallieerden, luidde dit het begin in van een wereldwijd gewapend conflict zonder weerga. Ook in het Midden-Oosten nam de oorlogsdreiging al snel in alle hevigheid toe, toen kort na Italië’s oorlogsverklaring maarschalk Rodolfo Graziani (1882-1955) met een Italiaans invasieleger ontscheepte op de Noord-Afrikaanse kust. Hoewel Grazini’s troepenmacht in aantal vele malen groter was dan de enkele brigades waarover Wavell beschikte, slaagde deze er toch in de aanval af te slaan en de Italiaanse troepen terug te dringen tot in Cyrenaica (destijds de gangbare benaming voor de landstreek in het oosten van Libië), waarna hij ze verdreef uit Oost-Afrika.
Wavells succes zette in Londen echter het oorlogskabinet van Churchill op het verkeerde been door te denken dat de strijd in Noord-Afrika beslist was. Het kabinet liet een groot deel van Wavells manschappen overplaatsen naar het Griekse vasteland en Kreta. Een verkeerde inschatting met verregaande gevolgen zoals algauw zou blijken, want toen het Duitse Afrikakorps onder Erwin Rommel de Italianen te hulp snelde, kon Wavell bij gebrek aan slagkracht Rommels opmars niet stoppen en kreeg hij voor het eerst een zware nederlaag te verwerken. Churchill wentelde de verantwoordelijkheid voor het debacle van zich af en liet Wavell als opperbevelhebber van de Britse troepen in het Midden-Oosten vervangen door generaal Claude Auchinleck (1884-1981).
Een nieuwe uitdaging
Wavell werd in oktober 1941 overgeplaatst naar Brits-Indië waar hij het commando kreeg over de Britse troepen in Zuidoost Azië. Nauwelijks twee maanden later haalde met de Japanse aanval op Pearl Harbor het oorlogsspook Wavell ook nu weer in. In februari 1942 viel Singapore en een maand later werd Nederlands-Indië door Japan bezet. Wavell wist evenwel een Japanse bezetting van Indië te voorkomen. In 1943 werd hij door de Britse koning George VI in de adelstand verheven en nog hetzelfde jaar benoemd tot veldmaarschalk en onderkoning van Brits-Indië, een functie die hij tot aan zijn pensioen in 1947 zou blijven uitoefenen.
Het verdere verhaal
Archibald Wavell kwam enkele dagen nadat hij voor een buikgezwel een chirurgische ingreep had ondergaan de 24ste mei 1950 op 67-jarige leeftijd in Londen te overlijden. Hij werd met militaire eer begraven en kreeg zijn laatste rustplaats in de cistercienzerabdij van Beaulieu in het graafschap Hampshire.
Boek: Archibald Wavell
