Caster Semenya: weer een nieuw reglement
Het reglement dat de Internationale Atletiek Federatie instelt voor de vrouwencompetitie is niet het eerste. Al meer dan 60 jaar probeert de federatie greep te krijgen op intersekse atletes.
Nu draait het intersekscircus rond Caster Semenya. Dillema en Semenya hebben dezelfde verstoorde geslachtsontwikkeling. Een onbalans in geslachtschromosomen X en Y, en een hoge testosteronspiegel. Maar beiden zijn ook lang. Vrouwen met een Y-chromosoom zijn significant langer dan XX vrouwen gemiddeld. En met grote passen ben je snel thuis.
Het eerste reglement was ongeschreven. De besturen van de atletiekbonden besloten wie wel en wie niet mocht starten. Voor een licentie moest je honderd procent vrouw zijn. Wat dat ook moge zijn. Vanaf 1968 bepaalde een simpele test op celniveau dat een atlete twee X-chromosomen moest hebben in alle onderzochte cellen.
Ongevoelig voor testosteron
Eind jaren tachtig vocht een atlete, ondersteund door een geneticus, deze XX-regels aan. De Spaanse hordeloopster Maria Patiño was namelijk ongevoelig voor testosteron en kon er dus ook geen voordeel uit halen. Toch zijn deze androgeen-ongevoelige vrouwen goed in sport. Veel beter dan je op grond van hun aantal mag veronderstellen.
De rel rond de achttienjarige Caster Semenya in 2010, bracht twee jaar later in 2012 weer een nieuw reglement. Vrouwen moesten hun T-waarde onder de tien nanomol per liter bloed brengen. Met medicatie. Semenya voldeed aan de voorwaarde en won desondanks goud op de Spelen van Londen.
Het nieuwe reglement hield niet lang stand. De achttienjarige Dutee Chand uit India stapte naar het CAS. Ze wilde bewijs zien dat testosteron je ook snel maakt. Dat bewijs was er niet. De sportrechters gaven de IAAF twee jaar de tijd om met wetenschappelijk onderzoek aan te tonen dat testosteron helpt. Chand won haar zaak. Wetenschappers vonden namelijk alleen een relatie tussen de T-waarde en de 400 tot en met de 1500 meter. En Chand liep, net als Dillema, de 200 meter. De IAAF stelde hierna weer een nieuw reglement op, nu beperkt tot de 400 tot en met de 1500 meter. De 800 meterloopster Semenya moest haar T-waarde terugbrengen tot nu maximaal 5 nanomol per liter bloed.
Er volgde kritiek op het onderzoek. Men wees op Semenya’s uitzonderlijke lengte. En ook betekent een statistisch verband nog niet dat er een causaal verband is tussen testosteron en hardlopen (denk aan de ooievaars en kinderen op het platteland). Uit een replicatie bleek dan ook nog dat de onderzoekers 200 foute data hadden meegenomen, waaronder tijden van dopingzondaars.
De rechtbank ging desondanks schoorvoetend akkoord met de nieuwe regels. Twee van de drie rechters stelden dat, hoewel het reglement discriminatie is, het proportioneel is om de vrouwencompetitie zuiver te houden. Semenya mag nu niet meer zonder medicatie lopen op de 800 meter.
Lichaamslengte
Ongetwijfeld is het laatste woord nog niet over deze zaak gezegd. Zuid Afrika is uiteraard geschokt dat opnieuw iemand op basis van fysieke kenmerken wordt uitgesloten. We kunnen aannemen dat ook de VN zich over deze zaak zal uitspreken. En de wetenschap, want je zult toch nog steeds moeten aantonen dat testosteron significant en als enige factor bijdraagt aan prestaties op de 800 meter. Of is lichaamslengte ook doorslaggevend? En kun je daar wel een limiet op stellen? Dat lijkt me uitgesloten.
~ Max Dohle
Sporthistoricus
Ook interessant: Vrouwen op de Olympische Spelen
