Charles Dickens – Zijn leven en bekendste werken

Oliver Twist (1838)

Deze roman is vernoemd naar het hoofdpersonage Oliver Twist, een jongen die in diepe armoede opgroeide en op jonge leeftijd in een weeshuis belandde. Rond zijn achtste levensjaar wordt Oliver tewerkgesteld in een zogeheten workhouse (een werkhuis voor armen). De roman is sterk gebaseerd op Dickens’ eigen jeugdervaringen.

Oliver ontvlucht het werkhuis en belandt uiteindelijk in Londen. Daar ontmoet hij de jonge zakkenroller Jack Dawkins en diens kennis, de dief Fagin. Tijdens een mislukte inbraak wordt Oliver neergeschoten. Hij wordt door de eigenaren van de woning waar hij inbrak in huis genomen. De bende van Sikes en Fagin laat Oliver echter niet met rust. Het verhaal eindigt met de executie van Fagin, die tot de galg wordt veroordeeld.

Nicholas Nickleby (1838-1839)

Nicholas Nickleby is een Dickens’ roman waarin de avonturen van de jongeman Nicholas Nickleby centraal staan. Na het overlijden van zijn vader wordt hij verantwoordelijk voor het levensonderhoud van zijn moeder, en zijn zus. Als zijn vader overlijdt verhuizen Nicholas en de twee dames van het gezin van Devonshire naar Londen, waar ze onder de paraplu van oom Ralph, een snoeiharde zakenman, terechtkomen. In de roman speelt de kille oom, die Nicholas telkens kritisch bejegent, een belangrijke rol als tegenpool van de sociaal competente Nicholas.

Nicholas komt in de roman naar voren als een persoon die vriendelijk en hulpvaardig is, maar ook emotioneel, naïef en soms gewelddadig. Hij krijgt op het platteland een baan als assistent van Wackford Squeers, een malafide en agressieve schooldirecteur van de school Dotheboys. Diens dochter is heimelijk verliefd op Nicholas. De oprechte Nicholas Nickleby komt steeds meer in verzet tegen het harde schoolregime van Squeers. Met name Smike, een leerling met wie Nicholas bevriend raakt, krijgt er vaak van langs op school. Uiteindelijk ontvluchten Nicholas en Smike de school, tot woede van Nicholas’ oom Ralph.

A Christmas Carol (1843)

In 1842 maakten Charles Dickens en zijn vrouw een reis door de Verenigde Staten en Canada, die een inspiratie vormde voor het controversiële werk American Notes (1842) en de in het jaar erop verschenen populaire roman A Christmas Carol. Dickens was vooral geschokt door wat hij in Amerika zag, met name wat de slavernij in dat land betrof. De roman A Christmas Carol kwam op 19 december 1843 uit in een oplage van zesduizend stuks en was al binnen vier dagen uitverkocht.

In het literaire werk A Christmas Carol staan, net als in vrijwel al Dickens’ romans, de thema’s sociaal onrecht en armoede centraal, opgehangen aan het thema van het kerstfeest. Het verhaal is gecentreerd rond de rijke vrek Ebenezer Scrooge, die vooral op poen uit is en niet om de armen geeft. Een droom brengt hem uiteindelijk tot inkeer. Op kerstnacht krijgt Scrooge drie geestverschijningen, waardoor hij besluit het roer om te gooien en een gulle gever wordt. Hij gaat die avond bij een neef op visite om daar kerst te vieren en verhoogt het loon van zijn klerk Bob Cratchit en bekommert zich om het lot van diens zoon Tiny Tim.

David Copperfield (1849-1850)

Een andere zeer bekende roman van Dickens is David Copperfield. Dit verhaal is, zoals wel vaker bij Dickens, grotendeels autobiografisch. Dickens schrijft in deze roman vanuit het ik-perspectief van David Copperfield. Het is een zogenoemde bildungsroman, bestaande uit 64 hoofdstukken, waarin David Copperfield als hoofdpersoon een emotionele, morele en intellectuele ontwikkeling doormaakt. Copperfields vader overlijdt op jonge leeftijd, waarna hij vanaf zijn zevende een stiefvader krijgt aan wie hij een hekel heeft. Na een bijtincident stuurt zijn stiefvader hem naar een autoritaire kostschool, waar Mr. Creakle de scepter zwaait. Mr. Creakle heeft een enorme hekel aan David.

Als zijn moeder en broertje zijn overleden gaat David Copperfield naar een fabriek, waarvan zijn stiefvader medebezitter is, om te werken. Daar ontstaat een bijzondere vriendschap met Wilkins Micawber, bij wie hij gehuisvest wordt. Uiteindelijk belandt Micawber in de gevangenis vanwege schulden. Hierna loopt Copperfield van Londen naar Dover, waar hij intrekt bij zijn tante, Betsey Trotwood, een nogal excentrieke dame.

David Copperfield bestaat uit diverse verhaallijnen, waarin de ontwikkeling van de jongen gevolgd wordt. Er komen allerlei bijzondere personages in het boek voor, onder wie Davids vroegere schoolvriend Steerforth, de frauderende boekhouder Uriah Heep en Mr. Peggotty. Uiteindelijk trouwt David met Dora Spenlow, maar zijn vrouw overlijdt al snel. Toch vindt David Copperfield uiteindelijk het geluk, want hij hertrouwt en krijgt met zijn nieuwe partner twee zonen en een dochter.

A Tale of Two Cities (1859)

De roman A Tale of Two Cities speelt zich af in Londen en Parijs ten tijde van de Franse Revolutie (1789). Dickens opent met een frase die tot de beroemdste openingen in de wereldliteratuur beschouwd wordt:

“Het was de beste der tijden, het was de slechtste der tijden,
het was de eeuw van wijsheid, het was de eeuw van dwaasheid,
het was het tijdvak van het geloof, het was het tijdvak van ongeloof,
het was het jaargetijde van het licht, het was het jaargetijde van duisternis,
het was de lente van de hoop, het was de winter van de wanhoop…”

Het relaas van A Tale of Two Cities vervolgt met het kenschetsen van de onrustige situatie vóór de Franse Revolutie, de lage moraal en de onderdrukking van de Franse boerenstand in die tijd. Ook de wreedheid van de boeren en arbeiders richting de onderdrukkende oude aristocratie komt aan de orde in A Tale of Two Cities. Deze verhaallijn verweeft Dickens met vergelijkbare sociale misstanden in Londen in die tijd.

De roman wordt door Dickens heel persoonlijk gemaakt, doordat hij diverse levensbeschrijvingen geeft van betrokken personen, zoals de Franse aristocraat Charles Darnay en de dubieuze Britse advocaat Sydney Carton. Uiteindelijk betreedt Carton, in plaats van de veroordeelde Darnay, het schavot van de guillotine.

Great Expectations (1860-1861)

Great Expectations vertelt het verhaal van de jonge jaren en het toegroeien naar adolescentie van de wees Pip. Deze jongen groeit onder armoedige omstandigheden op bij zijn zus en diens man. Op een begraafplaats ontmoet hij een gevluchte gevangene, Magwitch, die hij verlost van zijn ketens. Verder wordt Pip verliefd op een meisje genaamd Estella, een pleegdochter van de excentrieke mannenhaatster Miss Havisham.

Het tweede gedeelte van de roman speelt zich af in Londen, waar Pip dan woont. Een gulle gever zorgt ervoor dat Pip zich kan ontwikkelen en hier een goede opvoeding krijgt. Pip breekt met zijn armoedige verleden en voelt zich, vanwege het uitzicht op een toekomstig vermogen, tot de aristocratie behoren. Hij wordt een zogenoemde ‘snob’.

Deel drie begint met de terugkeer van de aanvankelijk anonieme weldoener uit Australië. Het blijkt te gaan om de gevangene Magwitch, die eerder door Pip is geholpen en later een fortuin opbouwde. Er worden herinneringen opgehaald. Dit relaas eindigt wanneer de betreffende gevangene sterft na een vluchtpoging en er beslag wordt gelegd op zijn vermogen. De ‘rijke’ toekomst van Pip is nu een stuk minder rooskleurig. Als Pip uiteindelijk terugkeert naar zijn zwager, eindigt het verhaal toch nog goed. Daar ontmoet hij namelijk Estella, die weduwe is geworden, en er bloeit tussen hen beiden iets moois op.