In 1653 werd in Doornik het graf gevonden van de Frankische koning Childerik (ca. 436-481), die van ongeveer 457 tot ongeveer 481 regeerde over het huidige België en het noorden van Frankrijk. In feite de aloude provincie Gallia Belgica. Dit was de tijd waarin het Romeinse staatsapparaat ten noorden van de Alpen desintegreerde.
In 476 werd de laatste keizer in West-Europa afgezet, maar lokale heersers als Childerik erkenden nog altijd het gezag van de keizer in Constantinopel. Veel had die erkenning weliswaar niet te betekenen, maar na vijf eeuwen keizerlijk bestuur was het ondenkbaar dat er geen Romeins Rijk zou zijn. Een inscriptie uit deze tijd vat het mooi samen: Francus ego cives Romanus miles in armis, “Een Frank ben ik, een Romeins burger, en een soldaat onder de wapenen”.
Het wegvallen van het Romeinse staatsapparaat betekende dat er nieuwe vormen van bestuur moesten worden ontwikkeld en we weten dat Childerik vanuit Doornik langzaam een nieuwe staat opbouwde, met een ambtenarenapparaat dat zoveel mogelijk leek op het Romeinse. Childerik wilde in dit opzicht een Romein zijn, en dat bewijst ook de keuze van zijn hoofdstad: niet in het midden van de Frankische gebieden (in bijvoorbeeld Tongeren), maar op een plek waar hij makkelijk gasten kon ontvangen die aankwamen uit de Mediterrane wereld.
Het is opvallend dat de Latijnse auteurs Childerik nooit beschrijven als usurpator, maar steeds als heerser van een gebied in het Romeinse Rijk. Zijn ring spreekt het niet tegen: Childirici regis staat erop, “van koning Childerik”. Geen “koning der Franken” of zo: het koningschap was een persoonlijke titel.
Heiden?
Childerik werd begraven met niet minder dan eenentwintig paarden en er wordt wel beweerd dat dit bewijst dat hij een heiden was. Dat past dan weer goed bij het verhaal van Gregorius van Tours, de auteur van de verrukkelijke Geschiedenis van de Franken, dat Childeriks zoon Clovis de eerste christelijke Frankische koning was. Het probleem met dat verhaal is echter dat het duidelijk is gemodelleerd op de Constantijnlegende. Dit is altijd bekend geweest, maar omdat Childerik met paarden was bijgezet en dus een heiden moest zijn geweest, nam iedereen voor waar aan dat Clovis zich als eerste rooms-katholiek liet dopen.
Het wonderlijke is dat dit argument blijft rondzingen. Het staat bijvoorbeeld zo op de Childerik-pagina op de Wikipedia: “Het was duidelijk geen christelijk graf.” Toch is het “paardengraf duidt op heidendom”-argument problematisch. Inmiddels zijn er verschillende graven bekend van krijgers uit de Late Oudheid die met hun rijdieren werden bijgezet en die absoluut christelijk waren. De Angelsaksische leider Rædwald, bijgezet in Sutton Hoo, is een bekend voorbeeld.
De goudschat van Childerik kwam in handen van de Oostenrijkse aartshertog Leopold Wilhelm, die in 1653 regent was van de Spaanse Nederlanden, belandde in Wenen en werd later cadeau gedaan aan Lodewijk XIV, die de voorwerpen weer doorgaf aan de Bibliothèque nationale. Daar is de schat in 1831 gestolen, zodat alleen de replica’s resteren die in Wenen zijn gemaakt. Het Römisch-Germanisches Zentralmuseum in Mainz bezit dan weer replica’s van die replica’s, en die ziet u op de foto hierboven.
