Zeventiende-eeuwse verbeelding van Chronos door Giovanni Francesco Romanelli
Chronos is in de Griekse mythologie de personificatie van de tijd. Hij wordt vaak verward met de TitaanCronus, de vader van de oppergod Zeus.
De godheid werd oorspronkelijk vooral afgebeeld als een slangachtig wezen met drie hoofden: die van een man, een stier en een leeuw. Later, vooral gedurende de renaissance, stelde men de oergod vaak voor als een oude wijze man met een lange grijze baard. Dat de verwante figuur Vadertje Tijd, al eeuwen populair in de allegorische kunst, meestal met een zeis wordt afgebeeld, heeft mogelijk te maken met het feit dat Chronos vaak is verward met Cronus. Deze oergod had als attribuut namelijk ook een zeis. Hiermee zou hij zijn vader Ouranos gecastreerd hebben.
Kosmisch ei – Jacob Bryant, 1774Volgens een scheppingsverhaal uit het zogeheten orfisme (een religieuze en filosofische beweging die rond de de zesde eeuw voor Christus in het oude Griekenland ontstond) schiep Chronos zichzelf vanuit de leegte en ging hij een verbintenis aan met de slangachtige godin Ananke (noodzaak of lot). Samen omhulden zij vervolgens een kosmisch ei, waaruit de eerste god werd geboren: Phanes. Deze onzijdige godheid, die onder meer de gedaante van Eos (dageraad) aannam, zou de kosmos hierna geordend hebben om zijn plek vervolgens af te staan aan zijn dochter Nyx, de oergodin van de nacht.
Na deze schepping cirkelden Chronos en Ananka rond de kosmos waar ze de beweging van de hemel en het verstrijken van de tijd symboliseerden.
De naam van de god Chronos komt onder meer terug in een woord als chronologie (ordening van gebeurtenissen of feiten in de volgorde waarin ze plaatsvonden). In het Grieks betekent chronos ’tijd’.
Kairos-reliëfKaïros, een ander tijdsconcept
Waar het de tijd betreft kenden de oude Grieken naast chronos (de lineaire en meetbare tijd) ook het fenomeen kaïros, waarbij de nadruk meer lag op het subjectieve element van de tijd en bijvoorbeeld gedoeld werd op het ‘perfecte of beslissende moment’ in de tijd. Anders dan bij chronos draait het hier dus om een kwalitatief tijdsaspect. Denk bijvoorbeeld aan de tijd die gevoelsmatig even stil kan staan of de tijd die we uit het oog kunnen verliezen als we ergens helemaal in opgaan. De verwante god Kairos, het jongste goddelijke kind van Zeus, werd vaak afgebeeld als een kale man met een enkele haarlok op zijn voorhoofd. De Latijnse fabeldichter Phaedrus (1e eeuw n.Chr.) omschreef deze godheid als volgt:
In vliegende sprint, balancerend op de rand van de snede, kaal met een haarlok op zijn voorhoofd, het lichaam bloot – greep je hem vooraf, houd je hem vast, maar eenmaal ontsnapt kan Jupiter zelf hem niet eens terughalen – zo geeft hij uitdrukking aan het korte moment dat daden mogelijk zijn. Om resultaten niet mis te lopen door getreuzel bedacht men in het verleden dit beeld van Het Moment.
-Mythologie – C. Scott Littleton, p.137 -Encyclopedie van de mythologie – dr. Adelaïde van Reeth (Tirion) -https://www.theoi.com/Protogenos/Khronos.html -https://www.britannica.com/topic/Ananke-Greek-mythology -https://www.kuleuven.be/thomas/page/ingredient-chronos-en-kairos/ -https://nl.wikipedia.org/wiki/Kairos_(mythologie)#Teksten
Historiek is een onafhankelijk online geschiedenismagazine voor een breed publiek. We willen geschiedenis en actualiteit met elkaar verbinden en geschiedenisverhalen gratis toegankelijk maken. Steun ons werk
