Cro-magnonmens – Kenmerken en geschiedenis

De term Cro-magnonmens wordt gebruikt voor een soort homo sapiens die tussen de 45.000 en 15.000 jaar geleden, het laatpaleolithicum, in Europa leefde. De naam verwijst naar een plaats in de Franse Dordogne, vlakbij Les Eyzies-de-Tayac, waar in 1868 tijdens de aanleg van een weg een eerste fossiel van de soort werd gevonden. Later zijn in veel andere delen van Europa fossielen aangetroffen. De soort wordt vaak aangeduid als de eerste moderne mens, vroeger ook wel homo sapiens sapiens genoemd.

De soort kwam vanuit Afrika, via het Midden-Oosten in Europa aan en bracht een nieuwe manier van leven met zich mee. Voor zover bekend ontwikkelde deze vroege menssoort als eerste werpsperen en werden op een bepaald moment ook pijl en boog gebruikt. Bij het jagen op grote, wilde dieren was dit een uitkomst en een stuk minder gevaarlijk dan het jagen met knotsen zoals de Neanderthalers die gebruikten. Deze twee soorten leefden overigens enige tijd naast elkaar.

Voor zover bekend was de Cro-magnonmens tamelijk stevig gebouwd en werd de soort maximaal 171 centimeter groot, wat in vergelijking met andere vroege mensensoorten vrij lang is. Het voorhoofd was recht, het gezicht kort en breed en als eerste mensensoort had de Cro-magnonmens een tamelijk prominente kin. De fossielen vertonen grote gelijkenissen met die van de hedendaagse mens.

De herseninhoud van de soort was ongeveer 1,6 liter, iets meer dus dan de hedendaagse moderne mens die gemiddeld een herseninhoud heeft van circa 1,4 liter. Vanuit de moderne tijd bekeken leefde de soort natuurlijk zeer primitief, maar toch waren de ontwikkelingen die in deze periode doorgemaakt werden groot, waardoor ook wel eens gesproken wordt van ‘de grote sprong voorwaarts’ of de ‘culturele explosie’. Gereedschappen werden complexer en men gebruikte bijvoorbeeld botten, slagtanden en geweien om allerhande ornamenten uit te snijden, waaronder huishoudelijke voorwerpen, messen, bijlen, klingen, schrapers en beitels. In graven van de Cro-magnonmens zijn onder meer sieraden en hangers aangetroffen.

Semi-nomadisch

Bewoningssporen zijn met name gevonden in grotten, maar er zijn ook enkele sporen van primitieve hutten ontdekt in de nabijheid van dit soort grotten. Aangenomen wordt dat de soort vaak op dezelfde plek verbleef en alleen verkaste wanneer men nieuwe jachtgebieden moest vinden of klimatologische veranderingen verhuizing noodzakelijk maakte. Landbouw bedreef de Cro-magnonmens nog niet.

Het is niet duidelijk of de Cro-magnonmens in staat was te spreken. Vondsten suggereren wel dat de soort in staat was de fluit te bespelen. Ook zijn in verschillende grotten muurschilderingen aangetroffen die door de soort moeten zijn aangebracht. Beroemde voorbeelden zijn Lascaux en Chauvet. Ongeveer 20.000 jaar geleden stak de vroege homo sapiens voor het eerst te voet het Kanaal over en arriveerde de Cro-magnonmens dus in het gebied dat we tegenwoordig kennen als Engeland. Deze overtocht was mogelijk omdat de doorgang in deze periode droog lag. Pas 10.000 jaar geleden, aan het einde van de laatste ijstijd, stroomde het gebied vol water.

Het is nog altijd moeilijk aan te geven welke plek de soort inneemt in de menselijke evolutie. Ook is het nog gissen wat er met de soort gebeurde. Mogelijk ging de Cro-magnonmens langzaam op in andere vroege mensensoorten.

Bronnen ▼