Byblos is interessant omdat het feitelijk de eerste wereldhaven is. Dankzij de rivier de Adonis, waarover ik vorige keer schreef, was het eenvoudig cederhout uit de Libanonbergen naar de kust te brengen. Overigens is “eenvoudig” hier zéér relatief. Bijlen waren in de Bronstijd vrij klein. Bovendien voert ook een Adonis nog niet zo simpel boomstammen met zich mee.
Dat gezegd zijnde: Byblos exporteerde het hout naar Egypte en groeide uit tot een internationale haven. Maar waar legden de schepen aan? Even een kengetal: een zeevarend schip was al gauw een meter of veertig lang. De boot die is opgegraven bij de piramide van Khufu meet 43,5 meter. Het Egyptische Verhaal van de Schipbreukeling noemt schepen met een lengte tussen de 54 en 63 meter.
De huidige haven van Jbeil, met een fortje uit de tijd van de Kruistochten, is er voor vissers en kleine zeilboten. Dit noordelijk van de antieke stad gelegen haventje is totaal ongeschikt voor bulktransport.
De Franse archeologen Montet en Dunand opperden dat de antieke vrachtschepen op zee bleven liggen, even ten westen van Byblos. Dat was een logische gedachte. Daar was een ondiepte waar de vissers van Jbeil hun wat grotere schepen weleens voor anker lieten gaan. Ik begrijp dat er ook ankers uit de Bronstijd zijn gevonden.
Ook deze oplossing was niet echt bevredigend. Was de antieke haven dan ten zuiden van Byblos? Er was een eilandje dat de golven kon breken. Bovendien was er een strand waar ook nu nog boten aan land worden getrokken. Maar waarom zagen we dan nergens kades, pieren en pakhuizen? Die moeten er zijn geweest, want we kennen ze uit Egyptische havens. Bovendien zijn in Tyrus en Sidon de antieke havenwerken zichtbaar gebleven, dus waarom in Byblos niet?
Video 4: De haven van Byblos
In 2013 identificeerde de Libanese archeologe Martine Francis-Allouche de haven en werd duidelijk waarom die zo lang onvindbaar was geweest. De schepen legden aan in het estuarium van een klein riviertje. Tegenwoordig stelt het niets meer voor: je zou eroverheen kunnen springen. In de loop van drie millennia heeft het stroompje echter heel wat klei meegenomen en afgezet. De monding is totaal verzand en de haven is niet meer zichtbaar.
