De slag om de Slag bij Waterloo

De gebeurtenissen van 18 juni 1815 zijn bekend geworden als de Slag bij Waterloo. Dat klinkt vanzelfsprekend vanwege het nabijgelegen dorpje, maar toch is dat niet zo. Aanvankelijk werd namelijk ook gesproken over De Veldslag van het Schoone Verbond of La Belle Alliance.

De Bredasche Courant vroeg zich op 21 juni 1815 al af hoe het nageslacht zou terugkijken op de veldslag: ‘Deze battaille zal den naam dragen van La Battaille de Belle Alliance.’ In het Nederlands werd dit volgens de krant dan de Veldslag der Schoone Verbintenis.

Ruim 200 jaar later kunnen we echter concluderen dat het allemaal iets anders is gegaan, want niemand heeft het over de Schoone Verbintenis. ABBA won het Eurovisie Songfestival met Waterloo en niet met La Battaille de Belle Alliance. Wat is er daarom gebeurd met de collectieve herinnering aan de Slag bij Waterloo of hoe die ook mag heten?

La Belle Alliance

Niet ver van Waterloo ligt de hoeve La Belle Alliance of Het Schoon Verbond. Napoleon had er zijn hoofdkwartier om vanaf daar de strijd aan te gaan met de Geallieerde troepen. We kennen daarvan nu de afloop, wat op die 18e juni om een uur negen in de avond ook duidelijk was voor Napoleon en zijn soldaten. In paniek keerden ze terug naar Frankrijk, achtervolgd door de Pruisen onder leiding van generaal Von Blücher.

Voor die achtervolging begon, had Von Blücher een ontmoeting met Lord Wellington, de opperbevelhebber van de Britse en Nederlandse strijdkrachten, op het oude hoofdkwartier van Napoleon. Daar werd de overwinning op Napoleon bekrachtigd, zoals bijvoorbeeld een krant als De Leeuwarder Courant van 26 juni 1915 schreef:

‘Eene zaak, die in de geschiedenis zal opgemerkt worden en plaats in derzelver jaarboeken verdient, bestaat daarin, dat de overwinning op eene plaats, die la Belle Alliance (het Schoon verbond) heet, behaald is.’

De Pruisische generaal stelde voor om de veldslag te vernoemen naar de hoeve waar zij zich bevonden, dus La Belle Alliance of Schoon Verbond. Daaruit sprak ook de samenwerking tussen de verschillende strijdkrachten om Napoleon definitief te verslaan.

En zo kon De Bredasche Courant dit nieuws op 21 juni 1815 brengen alsof het voor eens en altijd was vastgelegd. In de Pruisische gebieden en in het latere Duitsland bleef dit ook lang de naam van de slag, zoals bij de herdenkingen vijftig jaar later. ‘De verjaardag der overwinning bij la Belle-Alliance wordt hier heden in alle stilte gevierd,’ citeerde De Opregte Haarlemsche Courant van 22 juni 1865 de Kölnische-Zeitung. Deze naam was dus niet meteen vergeten, in ieder geval niet in de Duitstalige gebieden.

Slag bij Waterloo

Wellington daarentegen sprak meteen al over de Slag bij Waterloo, de plek waar zijn hoofdkwartier was geweest. In Waterloo zelf was geen slag geweest, maar hij meende dat het voor Engelsen te moeilijk zou zijn om La Belle Alliance uit te spreken. Met deze naamgeving werd wel een onmiskenbaar Brits stempel gedrukt op de historische gebeurtenissen, alsof de Britten de enige waren die het einde van de Franse tijd hadden ingeluid. Bij de Veldslag van het Schoon Verbond was dat onmogelijk, omdat daaruit meteen blijkt dat er meerdere partijen bij waren betrokken. De winnaars bepalen niet alleen het heden, maar ook de geschiedenis en de toekomst.

Napoleon had trouwens zelf ook een naam gegeven aan die 18e juni, maar omdat verliezers niets te zeggen hebben, weet niemand meer wat er met de Slag bij Mont-Saint-Jean wordt bedoeld. Het wordt tijd dat iemand daar ook eens een liedje over maakt.

In licht gewijzigde vorm eerder gepubliceerd op NPO Geschiedenis

Meer artikelen over de Slag bij Waterloo
Ook interessant: Waterloodag (18 juni) – Voorloper van 4 en 5 mei
…en: Het laatste nieuws uit Waterloo: Napoleon is verslagen!
Overzicht van boeken over de Slag bij Waterloo