De teerling is geworpen – Herkomst en betekenis

De uitspraak ‘De teerling is geworpen’, in het Latijn: Alea iacta est, valt nog wel eens in de media. En soms hoor je het wellicht mensen om je heen zeggen. Wat betekent dit precies? En hoe komen we aan deze uitdrukking?

Als de teerling geworpen is, betekent dit dat een bepaalde zaak of kwestie is beslist. Er is, nadat de teerling geworpen is, geen weg meer terug. Een bepaalde situatie is onomkeerbaar en niet meer te veranderen. Het lot is beslist.

Herkomst van het gezegde

Het gezegde ‘de teerling is geworpen’ gaat terug tot een vermoedelijke uitspraak van Julius Caesar. In het jaar 49 v.Chr. stond hij met zijn legermacht voor de rivier de Rubicon. Deze rivier vormde de scheidslijn tussen wat toen Gallië en Italië was. Caesar, aan wie we de term keizer te danken hebben, twijfelde of hij de river zou oversteken.

Als Caesar de rivier zou passeren, was er geen weg terug en zou het oorlog worden. Het zou betekenen dat hij een coup zou plegen en het Romeinse Rijk in een burgeroorlog zou sturen. Caesar besloot met zijn dertiende legioen de rivier over te steken en de gevolgen te aanvaarden.

Betekenis van ‘de teerling is geworpen’

De teerling is geworpen, of alea iacta est, betekent dat het lot beslist is. De teerling is een dobbelsteen. Als die gegooid is, is er feitelijk geen weg meer terug en moeten de gevolgen geslikt worden. Met zijn daad, op 10 januari 49 v.Chr., deed Julius Caesar dit en sloeg hij een weg in die geen terugweg meer kende. Hij maakte zichzelf hiermee tot zogenoemd hostis, ofwel staatsvijand.

Nadat Caesar de de Rubicon was overgestoken, begon hij aan zijn opmars naar Rome. Even voordat hij de rivier overging met zijn troepen, zei Caesar, volgens de overlevering, het volgende:

“Alea iacta est” (Latijn: de teerling is geworpen)

Na zijn daad brak er in het Rijk inderdaad een burgeroorlog uit, die vier jaar duurde. Caesar werd door de Senaat uitgeroepen tot volksvijand, terwijl zijn tegenstrever Pompeius tot dictator werd benoemd om de stad Rome te beschermen. De vermelding ‘alea iacta est’ is beroemd geworden door de geschiedschrijver Suetonius. In zijn werk Divus Iulius schreef hij:

“Eatur quo deorum ostenta et inimicorum iniquitas vocat. Iacta alea est.” (Vertaald: “Laat ons gaan waarheen de tekens der goden en de kwaadwilligheid van onze vijanden ons roepen. De teerling is geworpen.”

Ook de Romeinse historicus Plutarchus maakte gewag van dit gebeuren, en schreef dat Julius Caesar zijn uitspraak in het Grieks deed, namelijk:

“Eλληνιστὶ πρὸς τοὺς παρόντας ἐκβοήσας, « Ἀνερρίφθω κύβος », διεβίβαζε τὸν στρατόν.” (Vertaling: hij [Julius Caesar] verklaarde in het Grieks met harde stem aan de betrokkenen «De teerling is geworpen», en hij voerde het leger naar de overkant.)

Bronnen ▼