Viering Staat Israël in Concertgebouw (1948)

Veel mensen weten wel iets over de Nederlands-Joodse geschiedenis, maar veelal zijn dat fragmenten: de Portugese Joden van Amsterdam, het Joodse socialisme en de fatale oorlogsjaren. Maar wat is nu de doorgaande lijn? Hoe is het Joden in Nederland vergaan vanaf het eerste moment dat ze zich hier vestigden? Daar geeft de onlangs verschenen Canon van 700 jaar Joods Nederland antwoord op. Elk van de honderd vensters gaat over een belangrijke gebeurtenis, een plaats, een persoon of een voorwerp. Op Historiek plaatsen we één van deze vensters, over de viering van de Joodse Staat Israël.

Viering Staat Israël in Concertgebouw (1948)

Afgeladen vol zat het Concertgebouw op zondag 16 mei 1948. Uit heel Nederland waren Joden naar de hoofdstad gekomen om samen de uitroeping van de nieuwe Joodse staat Israël te vieren. Zij werden onthaald door Joodse padvinders, die hun saluut brachten. Binnen en buiten, overal was de nieuwe blauwwitte Israëlische vlag te zien. ‘Leve de Joodse Staat’, klonk het voortdurend. Blijdschap, enthousiasme, ontroering waren de emoties die om voorrang streden bij de talloze bezoekers.

‘De sympathie voor Israël, niet alleen onder Joden, maar onder brede delen van de samenleving was groot.’

Er kwamen zelfs zoveel mensen op af – zo’n vierduizend in totaal – dat de grote zaal van het Concertgebouw de drommen niet aankon. Er werden een tweede en een derde zaal bij gehuurd, maar ook dat was niet genoeg. Snel werd een geïmproviseerd buitenprogramma georganiseerd; buiten het gebouw, op het J.W. Brouwersplein, gaf het zionistische kopstuk, de jurist en auteur Abel Herzberg, spontaan een bevlogen toespraak. Binnen stonden maar liefst tien sprekers klaar, die de hele breedte van Joods Nederland vertegenwoordigden. ‘Er is vandaag geen plaats voor romantiek en jubelende uitgelatenheid’, zo zei een twintigjarige student, ‘Maar de stichting van de republiek Israël is een medicijn voor onze vergiftigde jonge zielen. We gaan niet naar Palestina om het te veroveren op Arabieren of Engelsen, maar om er te planten en te zaaien, te dichten en te zingen, te genezen en genezen te worden …’

Een massaal gezongen ‘Hatikwa’, het zionistische lied dat nu het volkslied van Israël was geworden, sloot de bijeenkomst af.

Affiche ter gelegenheid van de landelijke bijeenkomst rond de proclamatie van de staat Israël in 1948. Collectie Joods Museum Amsterdam: M002368. Uit: Canon van 700 jaar Joods Nederland

De sympathie voor Israël, niet alleen onder Joden, maar onder brede delen van de samenleving was groot. Nederlandse kunstenaars, onder leiding van de directeur van het Stedelijk Museum, jhr. Willem Sandberg, besloten om de jonge staat een verzameling kunstwerken aan te bieden voor een museum in Israël als ‘bewijs van vriendschap en sympathie.’ Een speciale ‘Haganah-actie’ werd gehouden om het Israëlische leger van fondsen te voorzien om de oorlog die de jonge staat voerde te kunnen financieren.

Het was een groot succes dat al spoedig werd omgezet in een vaste organisatie die jaarlijks als Collectieve Israël Actie geld inzamelde voor Israëlische doelen. De enthousiaste viering van de stichting van de Staat Israël was een centraal moment in het ontstaan van een nieuwe Joodse identiteit in Nederland, waarbij naast de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog ook de Joodse staat een vaste plaats kreeg. De betrokkenheid bij het wel en wee van Israël bleef ook in de decennia daarna onverminderd groot, hoezeer die zich ook uitte in verschillende politieke posities.

~ Bart Wallet & Tirtsah Levie Bernfeld

Boek: Canon van 700 jaar Joods Nederland

Ook op Historiek: Volkslied van Israël – Hatikwa
16 mei 1948 – Chaim Weizmann wordt gekozen tot eerste president van Israël
De kille ontvangst van de Nederlandse Joden na de oorlog