Volgende maand start La Vuelta, de Ronde van Spanje, in Nederland. De eerste drie etappes koersen de renners door het Nederlandse landschap. De eerste start in de Citadel van ‘s-Hertogenbosch, een fort uit de tijd van de Tachtigjarige Oorlog. Vandaag de dag is hier het Brabants Historisch Informatie Centrum gevestigd. De archiefinstelling grijpt het komende sportevenement aan voor een duik in de Brabantse wielergeschiedenis.
Brabant en de wielersport zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dat is ook terug te zien in het aantal wielerbanen dat hier werd aangelegd. Van de 160 banen die Nederland ooit telde, lag de helft in het traditioneel ‘wielerminnende’ Brabant. Het BHIC heeft de verdwenen wielerbanen recent in kaart gebracht.
Om te begrijpen waar de Brabantse liefde voor het wielrennen vandaan komt en te achterhalen waar de wielerbanen precies lagen, ging journalist en onderzoeker Robert van Willigenburg bijna forensisch te werk. Hij bekeek talloze plattegronden en luchtfoto’s, websites van heemkundekringen en scans uit de archieven. Van Willigenburg:
“Soms was ik zes weken zoet met het vinden van één wielerbaan, resulterend in een stukje van slechts driehonderd woorden. Maar dan wist ik wel zeker dat het klopte.”
Inmiddels heeft hij een staaltje wielerarcheologie verricht door de rijke geschiedenis van de velodromes op te graven. Op een kaart op een themawebsite van het BHIC is te zien waar de Brabantse banen lagen. Zo zijn er de gouden wielerbanen waar serieus werd gekoerst, de categorie zilver was voor de banen waarop wielerclubs regionale koersen verreden en brons voor de kleinere baantjes, vaak achter het café. Van Willigenburg publiceerde enkele jaren geleden ook een boek over de verdwenen velodromes in Nederland: Hier lag een wielerbaan.
Ontsnapping
Brabant (en West-Brabant in het bijzonder) is al decennialang een kweekvijver voor talentvolle renners. Dit gebied bracht bekende wielrenners voort, waaronder bijvoorbeeld Wim van Est, Wout Wagtmans en Jeroen Blijlevens. En meer recent: Marianne Vos en Harrie Lavreysen. Het BHIC:
“Voor veel Brabanders uit armere gezinnen was de fiets in de vorige eeuw – letterlijk en figuurlijk – hét middel om aan het harde bestaan uit hun streek te ontsnappen. Kon je hard trappen, dan viel je op en maakte je kans een echte wielrenner te worden: met alle aanzien en financiële draagkracht van dien. Die sociale ongelijkheid speelt nu geen rol meer en het wielrennen en de wielercultuur zitten inmiddels verankerd in de genen van Brabant en zijn inwoners.”
Op de themasite is niet alleen informatie te vinden over de verdwenen wielerbanen. De website bevat ook veel verhalen over oude en actuele wielerprofs, foto’s en films. Bijvoorbeeld over “Kwatta-Jantje” Pijnenburg met beelden van een wedstrijd in 1937 tussen hem en Detmer Klink. Verder kunnen opnamen bekeken worden uit 1936 waarbij Kees Pellenaars het internationale wielercriterium om De grote Prijs van Eindhoven won.
Link: Themawebsite ‘Koersen op karakter’
