Empirisme – Betekenis en kenmerken

Het begrip empirisme is afkomstig uit de filosofie en wetenschap. De term duidt op een manier van wetenschappelijk onderzoek bedrijven, die wel onderscheiden wordt van een andere methodiek, namelijk het rationalisme.

Betekenis van het begrip empirisme

De term empirisme komt van het Griekse woord empeiria, wat zoveel betekent als ervaring. Het empirisme leert dan ook dat (zintuiglijke) ervaring de enige bron is van ware kennis.

Verschillen met het rationalisme

Zowel het empirisme als rationalisme vormden denkrichtingen in de filosofie ten tijde van de Verlichting.

Het empirisme, ook wel bekend als de inductieve methode, gaat uit van meerdere losse waarnemingen – die zintuiglijk zijn gedaan – die resulteren in een hypothese. Bijvoorbeeld: ik zie dat alle tien kraaien die ik heb gezien zwart zijn, dus mijn hypothese is dat alle kraaien een zwarte kleur hebben. Dit is waar tot het moment dat er een kraai opduikt die niet zwart is. Volgens de empirische kennistheorie heeft de mens geen aangeboren kennis (innatisme), maar is het menselijke brein bij de geboorte leeg: de geest is een onbeschreven blad (tabula rasa).

Het rationalisme gaat uit van een algemeen erkende waarheid (een natuurwet) en niet van zintuiglijke waarneming of ervaring, maar van de rede. Uit de wetmatigheid kunnen telkens losstaande conclusies getrokken worden. Bijvoorbeeld: de regel/wet is dat a+b < c. Hieruit volgt altijd dat c groter is dan a. Deze methode wordt deductie genoemd.

Bekendste empirische filosofen

De bekendste filosofen die tot het empirisme gerekend kunnen worden zijn, in tijdsvolgorde van vroeger naar later: Aristoteles, Francis Bacon, John Locke, George Berkeley, David Hume, Étienne Bonnot de Condillac en John Stuart Mill.

Immanuel Kant, de beroemde Duitse filosoof, probeerde in zijn denksysteem het empirisme en rationalisme met elkaar te verbinden.

Lees ook: Rationalisme: betekenis van de term
…of: De Verlichting: betekenis en kenmerken van de intellectuele stroming

Bronnen ▼