John Locke – Britse Verlichtingsfilosoof

De Britse filosoof John Locke (1632-1704) was een bekende denker uit de tijd van de Verlichting. Hij behoorde tot de traditie van het empirisme, waarin men uitgaat van kennisvergaring via zintuiglijke waarneming. Andere empirische verlichtingsfilosofen waren George Berkeley en David Hume. Deze Engelse empiristen stonden tegenover rationalistische filosofen als René Descartes of Baruch de Spinoza. De denker John Locke wordt wel beschouwd als de vader van het ‘liberalisme’.

Het leven van John Locke

John Locke kwam ter wereld op 29 augustus 1632, in het dorpje Wrington in Somerset. Hij maakte de Engelse Burgeroorlog (1642-1651) mee. Na een studie medicijnen in Oxford werd Locke arts.

John Locke schreef twee boeken die een grote impact op de filosofie hebben gehad, met name op het liberale denken. In Over Tolerantie (1689) beschreef Locke zijn gedachten over de tolerantie in relatie tot religie. An Essay Concerning Human Understanding (Een essay over het menselijke begrip) verscheen in 1690 en behandelt het proces van de verwerving van menselijke kennis en begrip. De menselijke geest zag hij – in navolging van de Griekse denker Aristoteles – als een leeg blad (tabula rasa, deze woorden gebruikte Locke evenwel niet), die met zintuiglijke ervaringen gevuld moest worden. Lockes Two Treatises on Government (Twee verhandelingen over het Staatsbestuur) uit 1690 bood een theorie die het legitimeerde om een koning af te zetten wanneer deze gevaarlijk werd voor de burgers in zijn staatsgebied.

John Locke overleed op 18 oktober 1704. Hij was niet getrouwd en had ook geen kinderen.

Filosofie van Locke: kort maar krachtig

De filosoof John Locke is vooral bekend geworden vanwege diens notie van de menselijke geest als tabula rasa, ofwel ‘onbeschreven blad’. Hiermee bestreed hij de theorie van rationalisten alsof de mens ter wereld kwam met ‘aangeboren ideeën’. Locke stelde dat menselijke ideeën het resultaat zijn van een hele serie ervaringen en indrukken. En deze komen via zintuiglijke waarneming tot de mens.

Op basis van dezelfde filosofische redenering – dat er geen aangeboren rechten bestonden – wees John Locke het absolutisme radicaal af. Er bestond volgens hem namelijk niet zoiets als een Droit devin, ofwel een goddelijk recht om te regeren. Een koning of keizer had slechts één hoofdtaak en dat was niet de alleenheerschappij, maar het beschermen van de rechten van burgers op leven, gezondheid, vrijheid en bezit. Om deze reden wordt Lockes filosofie ook wel beschouwd als een belangrijk ingrediënt van de beweging die leidde tot de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring in 1776.

Samen met John Stuart Mill was John Locke een van de grondleggers van het liberalisme. Als ‘vader van het liberalisme’ vond Locke dat de staatsmacht beperkt moest blijven en de vrijheid van het individu juist vergroot.

Werk van John Locke: Leidraad voor het verstand

Bronnen ▼

Video over John Locke