Ergens een donkerbruin vermoeden van hebben

Veel mensen zeggen het vaak achteloos, zonder dat ze precies weten waar de zegswijze vandaan komt: ‘Ik heb een donkerbruin vermoeden dat…’ De betekenis van deze uitdrukking is veel mensen wel helder. Maar waar is ‘ergens een donkerbruin vermoeden van hebben’ eigenlijk aan ontleend?

Wie ergens een donkerbruin vermoeden van heeft, denkt iets te weten maar is daar niet 100 procent zeker van. Het werkwoord vermoeden zegt het eigenlijk al: het is goed mogelijk dat, maar niet helemaal zeker… Om het een beetje cryptisch uit te drukken: iets is bijna zeker, maar zeker niet helemaal.

Herkomst van de toevoeging ‘donkerbruin’: scheepvaart

Maar waarom is in dit gezegde de kleur donkerbruin toegevoegd? Heeft dat met modder of uitwerpselen te maken, of mogelijk met een verfkleur? Volgens de taalkennisbank Onze Taal is dit woord ontleend aan de scheepvaart. In de maritieme wereld is donkerbruin namelijk een synoniem voor donker, slecht weer. Ofwel: voor donkerbruine wolken die onstuimige regenbuien en storm aankondigen.

Als matrozen en scheepslieden spreken over ‘bruin weer’, dan houdt dit in dat er slecht, onstuimig en voor zeemannen mogelijk gevaarlijk weer op komst is. Taalkundigen vermoeden dat de kleur bruin in de combinatie ‘bruin weer’ geleidelijk in figuurlijke zin de betekenis heeft gekregen van gevaarlijk, zorgwekkend of angstaanjagend.

Of gaat het om bruingebakken broodjes?

Volgens H. Beelen en N. van der Sijs in hun serie Woordsprong is er nog een andere optie als mogelijke herkomst van ‘donkerbruin’. Volgens hen bestaat de uitdrukking pas sinds beginjaren 1970 en zijn er taalkundigen die beweren dat een donkerbruin vermoeden betrekking heeft op bruingebakken brood. Als het brood donkerbruin is, is het namelijk klaar.

Beelen en Van der Sijs achten deze uitleg echter onwaarschijnlijk, omdat een donkerbruin vermoeden altijd een negatieve klank heeft. Ze zien daarom eerder een link met de oudere zegswijze ‘een duister vermoeden hebben’, die ook weer gelinkt is aan de scheepvaart.

Lees ook: Een blauwtje lopen: waar komt dit gezegde vandaan?
…of: Een blauwe maandag
Boek: Nederlandse spreekwoorden, spreuken en zegswijzen

Bronnen ▼