Geld over de balk smijten – Herkomst van de uitdrukking

Wanneer je overmatig veel geld uitgeeft, kan je zeggen dat je “geld over de balk smijt” (of gooit). De bekende uitdrukking wordt ook wel gebruikt om aan te geven dat iemand erg slecht met geld om kan gaan. Waar komt deze uitdrukking eigenlijk vandaan? En over welke balk gaat het hier?

Voor de herkomst van deze uitdrukking wordt meestal gewezen op de verklaring die de bekende taalkundige F.A. Stoett optekende in zijn werk Nederlandse spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925). Volgens Stoett gaat het hier om een balk die in stallen vaak boven de ruif zit en sprak men oorspronkelijk van “het (niet) over de balk gooien”.

Een ruif is een houten of soms ijzeren, schuinstaand voederrek dat soms aan de wand van stallen bevestigd is, maar soms ook los in het midden van een stal of in een weiland staat. Als men hooi in de ruif gooit, kan het voorkomen dat men ook wat ‘over de balk’ van de ruif gooit. Hiermee ging hooi verloren en zo ontstond vermoedelijk de betekenis van verspilling.

Korenmaat

Een andere mogelijkheid is dat de uitdrukking “geld over de balk smijten” is te herleiden op de handel in koren. Volgens deze lezing verwijst de balk in de uitdrukking naar een stuk hout dat vroeger gebruikt werd om een korenmaat af te bakenen. Wanneer men deze korenmaat vulde tot boven de balk, gaf men eigenlijk meer koren weg dan nodig was. Ook hier ging het dus om verspilling. Over het algemeen achten taalkundigen de eerste verklaring echter waarschijnlijker.

Ook interessant: Geen cent te makken hebben
…of: Geld stinkt niet
Overzicht van historische uitdrukkingen en gezegden
Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼