Niets is voor eeuwig; zelfs het heldendom niet. De Nederlandse generaal Van Heutsz ‘kan’ erover meepraten. Zijn standbeeld in Amsterdam werd beklad en vernield.
Trotse nationalisten droegen de generaal op handen, maar er was ook kritiek: links-Nederland wees op de tienduizenden gestorven Atjehers, waaronder vrouwen en kinderen. Ze wilden geen gedenktekens voor hem en haalden dan ook opgelucht adem toen hij in 1924 in Zwitserland stilletjes overleed.
Aanhangers van de generaal regelden echter een Nederlandse herbegrafenis. Drie jaar na zijn dood werd hij vanuit het Paleis op de Dam naar zijn praalgraf op de Oosterbegraafplaats gereden. Protesten bleven deze dag uit, maar toen de aanhangers van Van Heutsz over een standbeeld begonnen, ontstond tegenstand. Het beeld kwam er uiteindelijk wel, maar in ruil daarvoor werd de linkse critici een standbeeld van socialistenleider Domela Nieuwenhuis beloofd.
Symbool van het kwaad
Het Van Heutszmonument werd een merkwaardig gedenkteken: niet de generaal zelf, maar een negentien meter hoge vrouwenfiguur trok de aandacht. Van Heutsz kreeg slechts een bronzen plaquette op de sokkel. Tot onvrede van velen. Zelfs zijn zoon wilde het beeld laten verwijderen, omdat het de heldendaden van zijn vader geen recht deed.
Na de oorlog werd Van Heutsz voor opstandige jongeren een symbool van het kwaad. De koloniale generaal was in de tijd van de anti-Vietnamoorlogdemonstraties een geliefd doelwit. Linkse provo’s besmeurden zijn standbeeld met verf, en pleegden aanslagen met zelfgeknutselde bommen.
In 1984 werd zijn plaquette gestolen. Het Amsterdamse stadsbestuur zat steeds meer met het beeld in zijn maag; onderhoud werd uitgesteld, waardoor het monument langzaam uit elkaar viel. In 2004 werd het gerestaureerde beeld uiteindelijk hernoemd tot Monument Indië-Nederland.
Lees ook: Van Heutsz aan het woord: Wreedheden door de troepen te Atjeh bedreven
Boek: Indie verloren, rampspoed geboren
