Geschiedenis van McDonald’s in Nederland

Fastfoodketen McDonald’s is tegenwoordig niet meer weg te denken uit Nederland. Begin jaren zeventig was het voor het bedrijf echter best lastig om hier vaste voet aan de grond te krijgen. McDonald’s probeerde de Nederlander onder meer te verleiden met oer-Hollandse producten, zoals erwtensoep, de Kip Superbout en de MacKroket. Een korte geschiedenis van McDonalds

Voor McDonalds was de ‘verovering’ van Nederland belangrijk. Hier zou getest worden om vervolgens, als alles meezat, heel Europa te veroveren. Het eerste McDonalds-restaurant van Europa opende op 21 augustus 1971 de deuren aan de Vermiljoenweg in Zaandam. Voor die stad werd niet toevallig gekozen. Het Amerikaanse bedrijf werkte de eerste jaren samen met Albert-Heijn, eveneens gevestigd in Zaandam. McDonalds-oprichter Ray Kroc kwam speciaal voor de opening over vanuit Amerika. Hij was hoopvol gestemd:

Eerst zullen de mensen één keer per jaar komen, maar als zij eenmaal in de zaak geweest zijn, komen ze één keer per maand, en dan al snel één keer per week, en dan iedere dag. Want uw volk houdt van eten. […] In Holland houden ze van buitengewoon lekkere dingen. Neem nu het Hollandse bier. Ik ben ervan overtuigd dat het woord McDonald’s het eerste Engelse woord zal zijn dat de kinderen kennen.

Moeilijke jaren

McDonald’s was zeker niet de eerste fastfoodketen die het in Nederland probeerde. Al in de jaren zestig vestigde het Britse fastfoodrestaurant Wimpy zich al in ons land. Het hongerige publiek kon er terecht voor onder meer broodjes, hamburgers, friet en eieren. Eind jaren zestig streken ook Kentucky Fried Chicken en Orange Julius in ons land neer. Zeker voor McDonald’s was het Nederlandse avontuur niet gelijk een succes story. Wilbert Schreurs schrijft hierover in zijn boek So 70’s (2016):

In Nederland is de belangrijkste doelgroep – gezinnen met jonge kinderen – niet gewend met het gezin uit eten te gaan. Bovendien woedt de Vietnamoorlog volop. Het antiamerikanisme is in ons land nog wijdverbreid en McDonald’s wordt gezien als symbool van het verderfelijke Amerika. Daar komt nog eens bij dat het bedrijf geen goede naam heeft op het gebied van arbeidsomstandigheden. McDonald’s wordt ervan beschuldigd dat het zijn jonge personeel uitbuit en er de zweep over legt.

Big Mac

In 1972 besloot Albert-Heijn de samenwerking te beëindigen. Drie jaar later had het restaurant nog maar drie Nederlandse vestigingen. McDonald’s gaf echter niet op en wist uiteindelijk toch vaste voet aan de grond te krijgen. In de jaren tachtig werd de keten echt populair, onder meer vanwege de introductie van de Big Mac. Over de moeizame beginjaren zei algemeen-directeur Jan Sybesma in 1993 in een interview met NRC Handelsblad:

Kipkroket met appelmoes, erwtensoep – alles hebben we geprobeerd en niets werkte. […] De eerste zeven jaar waren een ramp. Nederlanders kenden de hamburgers niet, ze waren niet gewend aan open keukens en ze wilden niet met hun handen eten.

De locaties van de eerste twee vestigingen waren volgens Sybesma ook niet handig gekozen. De eerste vestiging bevond zich in een buitenwijk van Zaandam.

De ander was in Delft, op een plek waar ik nu nog niet zou willen zitten.

De keus voor buitenwijken sloot aan bij het Amerikaanse beleid. In Nederland, zo merkte Sybesma, moest men echter juist de centra van de grote steden opzoeken. De naamsbekendheid bij het winkelend publiek werd vanwege deze nieuwe vestigingen een stuk groter. Het besluit om te gaan adverteren op televisie droeg ook bij aan het succes. Halverwege de jaren tachtig was McDonald’s met 35 filialen al flink gegroeid.

Wie zich afvraagt hoeveel McDonald’s-restaurants er in Nederland precies te vinden zijn kan het best een blik werken op de officële website van het restaurant. Het aantal wisselt namelijk nog weleens. Momenteel zijn het er ruim 260. Erwtensoep is in die restaurants niet meer te krijgen. Appelmoes nog wel. Én sinds eind jaren negentig is de McKroket ook weer terug.

In 2021 besloot de Brabander Martin Nijkamp alle McDonald’s-restaurants in Nederland te bezoeken. Dat waren er op dat moment 255. De fastfood-liefhebber (die om gezondheidsredenen besloot niet altijd een volledig menu te bestellen en soms alleen een klein hamburgertje bestelde) deed drie jaar over zijn ontdekkingsreis langs alle Nederlandse McDonald’s-filialen.

Bronnen ▼