Goedevrijdagakkoord – Het akkoord van Belfast (1998)

Het Goedevrijdagakkoord, ook wel bekend als het akkoord van Belfast, werd gesloten op 10 april 1998 door de regeringen van het Verenigd Koninkrijk en verschillende partijen in Noord-Ierland. Het akkoord was een belangrijke stap in het vredesproces in Noord-Ierland en maakte een einde aan een bloedig conflict dat in enkele decennia tijd het leven had gekost aan ruim 3.500 mensen.

In het conflict – soms “The Troubles” of de Noord-Ierse oorlog genoemd – lagen unionisten overhoop met nationalisten (of republikeinen). De eerstgenoemde groep, grotendeels protestants, was voorstander van aansluiting van Noord-Ierland bij het Verenigd Koninkrijk, terwijl de overwegend katholieke nationalisten pleitten voor een Verenigd Ierland. Gedurende het conflict, dat grofweg liep van 1968 tot 1998, werden aan beide zijden gewelddadige milities opgericht waardoor een periode van geweld en terreur aanbrak.

De IRA (Irish Republican Army) aan katholieke zijde, beschouwde Groot-Brittannië als een vreemde mogendheid die Noord-Ierland bezet hield en dus met geweld bestreden moest worden. De organisatie streed voor een onafhankelijk Ierland, onafhankelijk van Groot- Brittannië. In de loop der jaren werden een groot aantal aanslagen gepleegd. Aan protestantse zijde was de UDA (Ulster Defence Association) een belangrijke paramilitaire groepering.

Met name in de Noord-Ierse hoofdstad Belfast liepen de spanningen tussen beide facties hoog op. De helft van het totaal aantal slachtoffers van The Troubles viel in deze stad.

Onderhandelingen

Vanaf eind jaren tachtig onderhandelden de belangrijkste leiders van de unionisten en nationalisten met vertegenwoordigers van de Britse en Ierse overheid. Ook vertegenwoordigers van Sinn Fein, de politieke tak van de IRA, namen na verloop van tijd deel aan de moeizame onderhandelingen. De Verenigde Staten benoemden een bemiddelaar. De Amerikaanse president Bill Clinton bemoeide zich ook persoonlijk intensief met het vredesproces. Tijdens een belangrijke toespraak in Belfast noemde hij alle terroristen in 1995 “yesterday’s men” en pleitte hij voor afkondiging en strikte naleving van een staakt-het vuren.

Op Goede Vrijdag van het jaar 1998 kwam het eindelijk tot een akkoord, dat vervolgens in twee referenda (één in Noord-Ierland en één in de Republiek Ierland) werd bekrachtigd.

Na ondertekening van het Goedevrijdagakkoord bleef het nog wel enige tijd onrustig in Noord-Ierland. Vier maanden later pleegde de IRA bijvoorbeeld nog een laatste grote bomaanslag. In een winkelstraat in Omagh kwamen hierbij 29 burgers om het leven.

De gematigde katholieke politicus John Hume speelde een belangrijke rol bij de totstandkoming van het akkoord. Samen met de leider van de unionisten, David Trimble, ontving hij in 1998 de Nobelprijs voor de vrede.

Brexit

Door de Brexit (het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie) is de kwestie Noord-Ierland weer actueel. Een meerderheid (56%) van de Noord-Ieren sprak zich bij het brexitreferendum in 2016 uit tegen het verlaten van de EU, maar doordat een kleine meerderheid van alle Britten vóór stemde, zal ook Noord-Ierland de EU moeten verlaten. In Noord-Ierland was overigens een vrij duidelijke scheidslijn te zien tussen katholieken en protestanten, de voormalige nationalisten en unionisten. Eerstgenoemden stemden in grote meerderheid (88%) tegen uittreding, terwijl protestanten juist overwegend voor het verlaten van EU kozen (66%).

Dat veel Noord-Ieren tegen uittreding stemden had ook te maken het feit dat een Brexit ervoor zorgt dat de grens tussen Ierland en Noord-Ierland feitelijk een buitengrens van de Europese Unie wordt, waardoor bijvoorbeeld ook grenscontroles moeten worden uitgevoerd. En juist de open grens tussen de twee landen was een van symbolen van de vrede van 1998.

Veel ondernemers zien een harde grens ook niet zitten omdat deze veel kosten en rompslomp met zich meebrengt. Wanneer spullen uitgevoerd worden naar de Republiek Ierland moeten dan bijvoorbeeld allerlei aangifteformulieren ingevuld worden en bovendien zal voor het grensvervoer geld betaald moeten worden, terwijl men nu nog zonder problemen heen en weer naar Dublin kan rijden. In een uittredingsverdrag met de Europese Unie zijn daarom specifieke afspraken gemaakt, om te voorkomen dat er een echt harde buitengrens ontstaat. In de regeling staat onder meer dat:

Noord-Ierland blijft volgens deze afspraken feitelijk dus onderdeel van de Europese douane-unie. Vrij verkeer van personen en goederen blijft bestaan, net als de toegang tot de interne Europese markt.

September 2020 ontstond enige onrust nadat de Britse premier Boris Johnson met een wetsvoorstel kwam waarmee de Britten delen van het uittredingsakkoord uit de EU eenzijdig teniet kunnen doen. In Noord-Ierland vreest men dat daarmee mogelijk ook de grensafspraken op losse schroeven staan.

Link: Volledige tekst van het Goedevrijdagakkoord

Bronnen ▼