Politicus Hans Janmaat was twintig jaar lang het boegbeeld van extreemrechts in Nederland. Met zijn nationalistische Centrumpartij (CP) wist hij begin jaren tachtig een zetel in het parlement te bemachtigen. Zelf moest Janmaat niets van de term ‘extreemrechts’ hebben. Hij voerde dan ook campagne met de leus ‘Niet rechts, niet links’.
Janmaat mag in 1982 namens de CP een zetel in de Tweede Kamer innemen. Zijn collega volksvertegenwoordigers moeten echter niets van Janmaat en zijn partij hebben. De CP-leider wordt door het gros van de Kamerleden genegeerd en niet zelden gebeurt het dat Kamerleden de zaal verlaten als Janmaat aan het woord is. Ook veel politiek journalisten besluiten tot een boycot tegen Janmaat.
Erg succesvol is Janmaat niet namens de CP. Ook met de partij zelf ligt hij overhoop. Binnen de CP heerst een discussie over hoe radicaal de partij haar standpunten naar buiten moet brengen. Janmaat meent dat een gematigde toon het beste is en dat is tegen het verkeerde been van de hardliners binnen de CP. Janmaat wordt op 15 oktober 1984 door de CP geroyeerd.
Kort hierna richt Janmaat de Centrum Democraten (CD) op. Met deze partij wil Janmaat zich gematigder opstellen. De naam van het verkiezingsprogramma luidt nu bijvoorbeeld ‘Oost West Thuis Best’ waar de CP eerder de controversiële leus ‘Eigen Volk Eerst’ hanteerde.
Zendtijd ‘Politieke Partijen’ met Wil Schuurman en Hans Janmaat
Politieke aanslag
Als op 29 maart 1986 in hotel Cosmopolite in Kedichem een verzoeningsbijeenkomst wordt gehouden tussen de CP en de CD, laten enkele anti-fascistische Nederlanders van zich horen. De anti-fascisten willen kost wat kost voorkomen dat de twee rechtse partijen de handen ineen slaan. Met behulp van een traangas- of rookbom, proberen ze de leden van CP en CD er toe te zetten te vertrekken uit het hotel. De zaak loopt echter uit de hand. Een van de bommen blijft in een gordijn hangen waardoor deze in brand vliegt. Janmaat weet zichzelf in veiligheid te brengen door via aan elkaar geknoopte lakens uit een raam op de eerste verdieping te ontsnappen. Zijn secretaresse Wil Schuurman komt er slechter vanaf. Ze slingert aan de lakens en knalt door een ruit. Hierbij komt ze slecht terecht waardoor later een van haar benen moet worden geamputeerd.
Ook tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 1990 is de CD succesvol. De partij haalt elf zetels binnen. Wil Schuurman neemt namens de CD zitting in de gemeenteraad van Den Haag.
De successen lijken er de aanleiding van te zijn dat de CD zich vanaf 1989 weer wat harder gaat opstellen. Als Ernst Hirsch Balin bijvoorbeeld wordt voorgedragen als minister van Justitie laat CD-partijvoorzitter Janmaat weten dat Hirsch Balin geen hoge functie mag bekleden omdat hij joods is.
Cordon sanitaire
Vanaf deze periode stellen de Tweede Kamer en de regering een zogenaamd cordon sanitaire in waardoor de Centrum Democraten geïsoleerd komen te staan. Janmaat verdedigt zich door zo vaak hij kan te benadrukken dat de CD wordt buitengesloten. In 1994 behaalt de CD nog een groot succes. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van dat jaar haalt de partij in totaal 77 zetels binnen. De verwachting is dat de CD tijdens de Kamerverkiezingen van dat jaar tussen de 8 en 6 zetels zal binnenhalen. Dit komt echter niet uit. De CD weet ‘slechts’ drie binnen te halen. Behalve Hans Janmaat vertegenwoordigen tot 1998 hierdoor ook Wil Schuurman en Cor Zonneveld de CD in de Tweede Kamer.
In de vier jaar dat de CD met drie personen in de Kamer zit, weet de partij geen echte veranderingen door te voeren. De CD-leden mogen zo vaak ze willen het woord voeren in de Kamer, maar worden door niemand gesteund. Tijdens de verkiezingen in 1998 haalt de CD geen zetel meer en verdwijnen Janmaat en zijn partijgenoten uit de Kamer.
De partij is officieel nooit opgeheven maar het lijkt vrij onwaarschijnlijk dat de CD ooit nog mee gaat doen aan de verkiezingen, zeker na het overlijden van Janmaat in 2002.
Persiflage van Hans Janmaat door Erik van Muiswinkel
Hans Janmaat overlijdt in 2002 op 67-jarige leeftijd. In de periode hiervoor vecht hij tevergeefs zijn veroordelingen wegens discriminatie aan bij het Europese Hof van Justitie. Op dat moment is Pim Fortuyn veel in het nieuws. Deze politicus doet geregeld uitspraken die sterk lijken op de uitspraken die Janmaat ooit deed. De tijden blijken echter te zijn veranderd. Sinds de opkomst van Fortuyn zijn veel Nederlanders het erover eens dat je openlijk mag zeggen dat Nederland vol is of dat de islam een ‘achterlijke cultuur’ is. Dat ligt in Janmaat’s tijd anders.
In de Tweede Kamer wordt het overlijden van Hans Janmaat kort herdacht. Enkele jaren voor zijn dood droeg Janmaat zijn archief over aan het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG).
Boek: De verschrikkelijke Janmaat. Nederland en de Centrumpartij
