Heinrich Himmler - Leider van de SS

Heinrich Himmler (1900-1945) was een Duits nationaalsocialistische politicus en de leider van de beruchte SS. Als Reichsführer-SS was hij nauw betrokken bij de opzet van concentratiekampen. Himmler wordt gezien als een van de hoofdverantwoordelijken van de moord op zes miljoen Joden.

Jonge jaren

Heinrich Luitpold Himmler werd op 7 oktober 1900 geboren in de stad München in Beieren. Zijn vader Gebhard was leraar op het Wittelsbacher-Gymnasium in München en trad tussen 1922 en 1930 ook op als rector van die school. Heinrichs moeder heette Anna Maria en was een toegewijde katholiek. Heinrich was de middelste van drie broers en vernoemd naar prins Heinrich van Bavaria (1884-1916). Deze prins had les gehad van Heinrichs vader Gebhard Himmler en was tevens Heinrichs peetvader.

Heinrich kreeg een strenge, katholieke opvoeding. Hij volgde in München het gymnasium (en later in Landshut, na een verhuizing) en bleek een goede leerling te zijn. Heinrich had een zwakke gezondheid – zo leed hij onder chronische maagpijn – waardoor hij in 1914 niet het leger in mocht. Zijn vader zorgde ervoor dat Heinrich een officiersopleiding mocht volgen, maar toen hij deze opleiding had afgerond en richting het front mocht was de Eerste Wereldoorlog inmiddels afgelopen.

Na de Eerste Wereldoorlog werd Heinrich lid van een militair Freikorps. Ook ging hij in München landbouwkunde studeren, een opleiding die hij in 1922 afrondde. Daarna werkte hij bij een mestbedrijf. Maar al na enkele maanden verloor hij deze baan en zat hij van februari tot juni 1923 werkloos thuis. Kort hierna, in juli 1923, kwam Himmler voor de eerste keer in aanraking met de NSDAP.

Op 3 juli 1928 trouwde Heinrich met Margarete Boden (1893-1967). Het echtpaar kreeg in 1929 een dochter: Gudrun. Daarnaast kreeg Heinrich nog twee buitenechtelijke kinderen bij zijn privésecretaresse Hedwig Potthast (1912-1997), die vanaf 1939 zijn maîtresse was: een zoon Helge in 1942 en dochter Nanette-Dorothea. Laatstgenoemde dochter werd geboren op 20 juli 1944, precies op de dag waarop Claus von Stauffenberg – onder de codenaam Operation Walküre – een mislukte aanslag op Adolf Hitler pleegde.

Met de bruidsschat van zijn vrouw zette Himmler in 1928 een eigen kippenfokkerij op, die echter binnen korte tijd failliet ging.

Heinrich Himmler tijdens een bezoek aan concentratiekamp Dachau

Opkomst van Heinrich Himmler als nazileider

Op 1 augustus 1923 trad Heinrich Himmler officieel toe tot de NSDAP. Gedurende de Bierkellerputsch in München op 8 en 9 november 1923, was Himmler ook aanwezig. Hij was toen SA-vlaggendrager, onder leiding van Hermann Göring. De poging van de nazi’s om het Beierse ministerie van Oorlog te bezetten mislukte echter en Hitler belandde in de gevangenis.

Tegelijkertijd begon Heinrich zich steeds meer te verdiepen in het antisemitisme.

Vanaf 1925 of 1926 zette hij zich actief in voor de NSDAP (als partijfunctionaris) en werd hij lid van de SS, de persoonlijke lijfwachten van Hitler. In september 1927 was hij inmiddels onderbevelhebber van de SS, met als taak deze organisatie uit te bouwen. Hitler was tevreden over Himmler en bevorderde hem op 6 januari 1929 tot Reichsführer-SS. Later, in april 1934, kreeg Himmler de leiding over de Gestapo en in juni 1936 benoemde Hitler hem ook tot hoofdchef van de Duitse politie.

Onder leiding van Himmler groeide de SS als kool. Zo nam hij in juni 1931 Reinhard Heydrich (1904-1942) aan, die van Himmler opdracht kreeg de Sicherheitsdienst (SD) op te richten, een inlichtingen- en spionageorganisatie binnen de SS. Heinrich Himmler was een uitstekend organisator. Zo was hij naast alle activiteiten voor de SS, Gestapo en de politie, betrokken bij de totstandkoming van het eerste concentratiekamp van de nationaalsocialisten, in Dachau in 1933. Op 30 maart 1933 maakte Himmler bekend dat dit kamp tien dagen daarvoor was geopend.

Lebensborn: een idee van Himmler

In december 1935 startte Himmler Lebensborn e.V. op, een vereniging die tot doel had om door een verhoging van het geboortecijfer – met name in de SS – een groot, zuiver Arisch ras te creëren, overeenkomstig de Duitse rassenideologie. Dit ras zou het toekomstige Duitse Rijk moeten bevolken en besturen.

Een van de meer opmerkelijke acties van Lebensborn was het zogenoemde Fortpflanzungsbefehl van 28 oktober 1939, bedoeld voor de gehele SS en de Duitse Polizei. Dit bevel betekende dat ieder SS-lid beschikbaar moest zijn om een raszuivere, ongehuwde vrouw zwanger te maken. Monogamie was hierbij geen optie: iedere Arische vrouw moest – in of buiten het huwelijk – zoveel mogelijk kinderen krijgen en elke SS’er moest hieraan bijdragen.

Een citaat uit Himmlers Fortpflanzungsbefehl:

Über die Grenzen vielleicht sonst notwendiger bürgerlicher Gesetze und Gewohnheiten hinaus wird es auch außerhalb der Ehe für deutsche Frauen und Mädel guten Blutes eine hohe Aufgabe sein können, nicht aus Leichtsinn, sondern in tiefstem sittlichem Ernst Mütter der Kinder ins Feld ziehender Soldaten zu werden, von denen das Schicksal allein weiß, ob sie heimkehren oder für Deutschland fallen. Auch für die Männer und Frauen, deren Platz durch den Befehl des Staates in der Heimat ist, gilt gerade in dieser Zeit die heilige Verpflichtung, wiederum Väter und Mütter von Kindern zu werden.”

SS’ers werden ook gestimuleerd om kinderen te krijgen, door de verplichting om financieel aan Lebensborn bij te dragen. Hadden ze echter vier of meer kinderen, dan verviel deze geldelijke verplichting.

De familie Himmler. Bron: Realworks Ltd./Die Welt

Het Lebensborn-programma was niet geheel succesvol. Het geboortecijfer steeg wel wat, maar te weinig om de grote verliezen aan mankracht door de oorlog te compenseren. Berucht was Himmlers bevel aan de nazilegers om daarom ter compensatie Arisch ogende kinderen uit Polen en Denemarken te roven, terwijl SS-mannen zich mochten uitleven op Noorse vrouwen om Arische kinderen te verwekken.

Himmler en de islam

Himmler was in zijn privéleven gefascineerd door oosterse religies en de islam. Ook interesseerde hij zich voor astrologie en occultisme.

Wat Himmler in de islam bewonderde was niet alleen het antisemitisme, maar ook de doodsverachting waarmee moslims ten strijde trokken om als ‘martelaren’ te sterven. Himmler stond op goede voet met de grootmoefti van Jeruzalem, Haj Amin Al-Husseini.

Tweede Wereldoorlog en zelfmoord

Als leider van de SS was Himmler tijdens de Tweede Wereldoorlog verantwoordelijk voor het opzetten van concentratiekampen en voor de massavernietiging van miljoenen Joden en anderen, met name in Oost-Europa.

Tegen het einde van de oorlog realiseerde Himmler zich dat nazi-Duitsland de oorlog zou gaan verliezen. Buiten Hitlers medeweten besloot hij daarom om over te gaan tot vredesonderhandelingen met de geallieerden.

Op 20 mei 1945 (sommige bronnen spreken van 21 of 22 mei, de datum is onzeker), werd Himmler door de Britten gevangengenomen en opgesloten in Lüneberg, een plaats nabij Hamburg. Enkele dagen later, op 23 mei, pleegde de SS-leider zelfmoord via een capsule met cyanide die hij, aldus zijn weduwe, al sinds het begin van de oorlog altijd bij zich had. Toen hij besefte dat hij herkend was, sprak hij tegen de Britse soldaat die hem kwam ophalen zijn laatste woorden: