Madagaskarplan – Deportatie van Joden naar Afrika

Al lang voor de Holocaust plaatsvond werd er in Europa uitvoerig gesproken over een manier om ‘van de Joden af te komen’. Antisemieten uit Engeland, Nederland en Polen spraken al tijdens de Eerste Wereldoorlog over massale deportaties. De bedoeling was om Joden naar het Afrikaanse eiland Madagaskar te sturen.

In 1937 stuurde de Poolse regering een commissie naar het Afrikaanse eiland, dat op dat moment onder Frans bestuur stond, om te onderzoeken of zo’n deportatie mogelijk was. Een jaar later deed de beruchte Duitse nazi Adolf Eichmann hetzelfde.

Franse kolonie

In nazi-Duitsland was men hard op zoek naar een oplossing voor de zogenaamde ‘jodenkwestie’. SS’er Heinrich Himmler schreef in 1940:

Ik hoop dat het begrip Joden door de mogelijkheid van een grote emigratie van alle Joden naar Afrika, of een andere kolonie, binnenkort tot het verleden zal behoren.

Het plan voor een deportatie van de joden werd, nadat de Duitse oorlogsoverwinning op Frankrijk op handen was, steeds reëler. Madagaskar was immers een Franse kolonie en als Frankrijk ingenomen was door Duitsland, zouden ook de kolonies tot het Derde Rijk gaan behoren.

De Duitse minister van buitenlandse zaken Joachim von Ribbentrop gaf de nazi Franz Rademacher opdracht alvast een plan op te stellen voor de deportatie. Op drie juli 1940 publiceerde hij zijn plan.

Hoofdpunten van het Madagaskarplan:

• Frankrijk geeft Madagaskar aan Duitsland
• Duitsland krijgt het recht militaire bases te bouwen op het Afrikaanse eiland
• De 25.000 Europeanen op Madagaskar worden verplaatst
• Deportatie van Joden is verplicht, niet vrijwillig
• Joden op Madagaskar worden verantwoordelijk voor de meeste openbare posten, maar zijn verantwoording schuldig aan een Duitse politieambtenaar
• De gehele deportatie wordt betaald met Joodse gelden

De nazi’s verwachtten dat de oorlog snel tot een einde zou komen en wilden vervolgens tot de deportatie overgaan. De zogenaamde Battle of Britain gooide echter roet in het eten. De oorlog tegen Groot-Brittannië duurde veel langer dan gepland en toen bleek dat Hitler voornemens was in het najaar van 1940 ook Rusland binnen te vallen, werd duidelijk dat het Madagaskarplan feitelijk onhaalbaar was. De logistieke middelen ontbraken simpelweg. Om toch af te rekenen met de Joden, werd op een andere methodiek overgegaan: massavernietiging.