De heksenwaag van Oudewater

In de tijd van de heksenprocessen trokken personen die van hekserij werden verdacht massaal naar de Utrechtse stad Oudewater. Daar bevond zich namelijk een zogenaamde heksenwaag, waarmee men hoopte aan te kunnen tonen dat men géén heks was.

In de zestiende eeuw werden er geregeld vrouwen beschuldigd van hekserij. Deze vrouwen zouden met toverkunsten allerlei kwaad aanrichten, ziekten verspreiden en slecht weer veroorzaken. ’s Nachts zouden ze, zittend op een bezem of geitenbok, door de lucht vliegen. Dat ze dit konden kwam omdat ze vrijwel niets wogen. Om te bepalen of iemand een heks was, werd er daarom onder meer gebruik gemaakt van een weegschaal. Vrijspraak kon volgen wanneer bleek dat het gewicht van de aangeklaagde overeenkwam met de zogenaamde ‘proportiën des lichaams’, wat inhield dat men zo zwaar was als men eruit zag. Wie lichter uitviel werd bestempeld als heks. Maar veel waagmeesters waren corrupt en verklaarden vrouwen onterecht te licht.

Volgens een oud verhaal was keizer Karel V in 1545 in Polsbroek getuige van een dubieuze weging, waarbij een vrouw tot heks werd verklaard omdat ze zogenaamd extreem licht was. De keizer kon niet geloven dat de ‘heks’ zo licht was als beweerd en liet haar daarom in het nabijgelegen Oudewater nogmaals wegen. Toen werd duidelijk dat de vrouw een normaal gewicht had en volgde vrijspraak.

Certificaet van Weginghe

Oudewater kreeg hierna van de keizer het privilege om mensen te wegen. Vanuit heel Europa kwamen vervolgens mensen naar de Utrechtse stad om een zogenaamd Certificaet van Weginghe te bemachtigen, dat verklaarde dat men geen heks was. Dit officiële certificaat kon tijdens heksenprocessen ter verdediging worden ingebracht. Niemand werd in Oudewater ooit tot heks veroordeeld. De Waag is nog tot begin achttiende eeuw gebruikt.

In het voormalige Waaggebouw van het stadje is tegenwoordig een museum gevestigd. Bezoekers kunnen zich er laten wegen en krijgen – als alles meezit – ook een certificaat mee naar huis.

Bronnen ▼