De Hereford Mappa Mundi, met Jeruzalem als navel van de wereld

De Hereford Mappa Mundi is een van de beroemdste en best bewaarde middeleeuwse kaarten ter wereld. Het gaat om een zogeheten T-O-kaart waarin de wereld in drie continenten is verdeeld: Azië, Europa en Afrika. Zoals bij veel meer van deze kaarten bevindt de stad Jeruzalem zich in het centrum, ter onderstreping van het religieuze en symbolische belang van deze stad.

Met een afmeting van circa 159 bij 134 centimeter is de Hereford Mappa Mundi de grootste nog bestaande middeleeuwse kaart. De kaart, die meer dan duizend afbeeldingen en inscripties bevat, is rond het jaar 1300 vervaardigd door ene ‘Richard van Haldingham en Lafford’, ook wel bekend als ‘Richard de Bello’.

De maker baseerde zich op verschillende oudere kaarten, waaronder de zogeheten Beatuskaart uit de achtste eeuw, die onder meer werd gebaseerd op bijbelse geschriften en werken van Isidorus van Sevilla en Claudius Ptolemaeus. De Hereford Mappa Mundi wordt permanent tentoongesteld in de kathedraal van Hereford in Engeland, en dankt hier ook haar naam aan.

T-O-kaart

Voor een moderne toeschouwer lijkt de opbouw van de kaart wat onlogisch. Op hedendaagse wereldkaarten wordt Azië meestal immers rechts afgebeeld en plaatst men Europa boven Afrika. Bij de oude T-O-kaarten werkt dit heel anders. Op deze schematische kaarten wordt de wereld voorgesteld als een cirkel (of O), die in het midden door een T wordt gesplitst. Hierdoor worden drie continenten onderscheiden: Azië (boven), Europa (linksonder) en Afrika (rechtsonder). Zie ook de afbeelding hierboven.

Vanuit Europees middeleeuws perspectief is die opbouw, waarbij het oosten dus aan de bovenzijde wordt afgebeeld, wel verklaarbaar. Dit was immers de plek waar men de zon zag opkomen en ook de locatie waar men de wederkomst van Christus verwachtte. Deze christelijke oriëntatie blijkt ook duidelijk uit een afbeelding boven de kaart, waarop Christus als heerser de hele schepping overziet.

Op de kaart, die duidelijk een moraliserend doel had, zijn nog veel meer christelijke verwijzingen te vinden. Zo treft men er bijvoorbeeld ook afbeeldingen van de Ark van Noach en de Hof van Eden (het paradijs) op aan. Daarnaast bevat de kaart ook verschillende fantasiefiguren en mythologische elementen, zoals het labyrint van de Minotaurus, de zuilen van Hercules en een afbeelding van een eenhoorn.

Vanwege de T-O-opbouw zijn de Britse eilanden op de kaart linksonder te vinden.

Bronnen ▼